Soạn bài: Tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh

I. Tính chuẩn xác trong văn bản thuyết minh

Luyện tập (trang 24-25 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2)

a. Viết như vậy không chuẩn xác về nội dung :

   - Chương trình Ngữ văn 10 không chỉ có văn học dân gian mà còn có văn học viết.

   - Chương trình Ngữ văn 10 về phần văn học dân gian không phải chỉ có ca dao, tục ngữ ; đồng thời lại không có câu đố.

b. Câu văn “Gọi “Đại cáo bình Ngô” là áng thiên cổ hùng văn vì đó là bài văn hùng tráng đã được viết ra từ nghìn năm trước” không chuẩn xác. Cách giải thích cụm từ “thiên cổ hùng văn” không đúng. Nó là “áng hùng văn lưu truyền của nghìn đời” chứ không phải là “được viết ra từ nghìn năm trước”.

c. Không nên dùng văn bản đã cho vì nội dung của nó không thuyết minh về Nguyễn Bỉnh Khiêm với tư cách nhà thơ.

II. Tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh

Luyện tập (trang 26 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2)

Câu 1 (trang 26 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2): Đoạn văn 1:

   Câu "Nếu bị tước đi ... chịu đựng sự kìm hãm" là luận điểm của đoạn văn. Sau câu này, tác giả đưa ra hàng loạt các chi tiết về bộ não của những đứa trẻ ít được đùa, ít được tiếp xúc với xung quanh và bộ não của những con chuột bị nhốt trong hộp rỗng, ... để làm sáng tỏ cho luận điểm. Luận điểm khái quát được cụ thể trở nên dễ hiểu, sinh động và hấp dẫn hơn.

Câu 2 (trang 26 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2): Tác dụng tạo hứng thú của việc kể lại truyền thuyết hòn đảo An Mạ :

   - Tâm lí chung khi tham quan danh lam, thắng cảnh : không chỉ muốn ngắm cảnh đẹp mà còn muốn mở rộng tầm hiểu biết.

   - Việc dẫn truyền thuyết về hòn đảo tạo nên tính lịch sử, cho hình ảnh hồ Ba Bể mang màu sắc kì ảo, thần tiên, khiến tâm hồn người nghe thư thái hơn.

III. Luyện tập (trang 27 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2)

Sự hấp dẫn của đoạn văn thuyết minh :

   - Sử dụng linh hoạt các kiểu câu : ngắn, dài, nghi vấn, cảm thán, ...

   - Dùng thủ pháp so sánh, từ ngữ giàu hình ảnh, giàu liên tưởng như: "Bó hành hoa xanh như lá mạ", "... một làn sương mỏng, mơ hồ như một bức tranh tàu vẽ những ông tiên ngồi đánh cờ ở trong rừng mùa thu", ...

   - Sự kết hợp nhiều giác quan và liên tưởng : mùi phở …như mây khói chùa Hương đẩy bước chân ta…

   - Bộc lộ cảm xúc hồn nhiên: "Trông mà thèm quá", "Có ai lại đừng vào ăn cho được", ...

Soạn bài: Tính chuẩn xác hấp dẫn của văn bản thuyết minh

I. Tính chuẩn xác trong văn bản thuyết minh

1. Tính chuẩn xác và một số biện pháp đảm bảo tính chuẩn xác của văn bản thuyết minh

Phần lý thuyết đã được trình bày đầy đủ trong SGK Ngữ Văn 10 tập 2.

2. Luyện tập

a. Trong một bài thuyết minh về chương trình học, có người viết: "Ở lớp 10 Trung học phổ thông, học sinh chỉ được học văn học dân gian (ca dao, tục ngữ, câu đố)". Viết như vậy chưa chuẩn xác vì:

- Chương trình Ngữ văn 10 không phải chỉ có văn học dân gian.

- Chương trình Ngữ văn 10 về phần văn học dân gian không phải chỉ có ca dao, tục ngữ.

- Chương trình Ngữ văn 10 không có câu đố.

b. Trong câu "Gọi "Đại cáo bình Ngô" là áng thiên cổ hùng văn vì đó là bài văn hùng tráng đã được viết ra từ nghìn năm trước." Trong câu trên, giải thích cụm từ "thiên cổ hùng văn" chưa chuẩn xác vì nó không phù hợp với ý nghĩa thiết thực của cụm từ này. "Thiên cổ hùng văn" là "áng hùng văn của nghìn đời" chứ không phải áng hùng văn viết trước đây một nghìn năm.

c. Không thể dùng văn bản đã cho trong SGK để thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm. Vì nội dung của nó không đề cập gì đến Nguyễn Bỉnh Khiêm với tư cách một nhà thơ (ở đây chỉ có phần thân thế, cuộc đời của ông).

II. Tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh

1. Tính hấp dẫn và một số biện pháp tạo tình hấp dẫn của văn bản thuyết minh

Phần lý thuyết đã được trình bày đầy đủ trong SGK Ngữ Văn 6 trang 25.

2. Luyện tập

(1) Đoạn văn 1:

Câu "Nếu bị tước đi ... chịu đựng sự kìm hãm" là luận điểm của đoạn văn. Sau câu này, tác giả đưa ra hàng loạt các chi tiết về bộ não của những đứa trẻ ít được đùa, ít được tiếp xúc với xung quanh và bộ não của những con chuột bị nhốt trong hộp rỗng, ... đểlàm sáng tỏ cho luận điểm. Luận điểm khái quát trở nên dễ hiểu, sinh động và hấp dẫn hơn.

(2) Đoạn văn 2:

Việc kể lại truyền thuyết về hòn đảo An Mạ góp phần làm cho bài thuyết minh hay và hấp dẫn hơn:

- Tâm lí chung khi tham quan danh lam, thắng cảnh: không chỉ muốn ngắm nhìn cảnh đẹp mà còn muốn tìm hiểu những sự tích, truyền thuyết, lịch sử của danh lam thắng cảnh đó.

- Việc dẫn truyền thuyết về hòn đảo sẽ làm cho hình ảnh hồ Ba Bể trở nên hấp dẫn hơn, mang màu sắc kì ảo, thần tiên. Ngắm phong cảnh với những cảm xúc như thế, tâm hồn sẽ thoải mái và thư thái hơn.

III. Luyện tập

Đoạn văn thuyết minh trên hấp dẫn vì:

- Sử dụng linh hoạt các kiểu câu: ngắn, dài, nghi vấn, cảm thán, ...

- Dùng thủ pháp so sánh giàu hình ảnh, giàu liên tưởng như: "Bó hành hoa xanh như lá mạ", "... một làn sương mỏng, mơ hồ như một bức tranh tàu vẽ những ông tiên ngồi đánh cờ ở trong rừng mùa thu", ...

- Bộc lộ cảm xúc hồn nhiên: "Trông mà thèm quá", "Có ai lại đừng vào ăn cho được", ...