Vào thời giặc Minh áp bách ở miền Nam, chúng coi nhân dân ta như cỏ rác, hành động tàn bạo. Nghĩa quân Lam Sơn không ít lần đương đầu với giặc, nhưng thường thất bại. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn Gươm thần để đánh bại giặc.

Lê Thận, người làm nghề đánh cá ở Thanh Hoá, một đêm thả lưới trên bến vắng, ba lần kéo lưới lên đều phát hiện một thanh sắt, nhận ra đó là lưỡi gươm, liền đem về cất trong nhà. Sau đó, Lê Thận nhiệt huyết gia nhập nghĩa quân Lam Sơn. Một ngày, chủ tướng Lê Lợi cùng đoàn tùy tùng đến nhà Lê Thận, đêm đó thanh gươm tự nhiên sáng rực. Lê Lợi cầm lên xem thấy hai chữ “Thuận Thiên”.

Một lần đi qua khu rừng, thấy chuôi gươm nạm ngọc trên ngọn cây đa, Lê Lợi giữ lại và mang về. Ba ngày sau, Lê Lợi gặp lại mọi người và kể chuyện bắt được chuôi gươm. Lê Thận đưa gươm ra tra vào chuôi, vừa như in. Lê Thận nâng gươm trao cho Lê Lợi và nói rằng đây là ý trời phó thác cho công việc lớn. Lê Lợi với thanh gươm quý trong tay, nghĩa quân hừng hực nhuệ khí, trên chiến trường, quân Minh chói lọi. Chiến thắng sau chiến thắng, đất nước được giải phóng. Một năm sau khi đánh bại giặc Minh, vua Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. Nhân dịp này, Đức Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại thanh gươm thần. Thuyền rồng xuất hiện giữa hồ, khi thấy con rùa lớn nổi lên, vua lệnh thuyền chậm lại. Rùa Vàng tiến về phía vua và nói: “Xin bệ hạ hãy trả lại gươm cho Đức Long Quân”. Nghe Rùa Vàng nói, vua rút gươm trả lại. Rùa Vàng đưa miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước.

Gươm và rùa chìm xuống nước, người ta nhìn thấy vật sáng loáng dưới mặt hồ biếc. Từ đó, hồ Tả Vọng trở thành hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.