Bức tranh mùa thu trong bài thơ được Nguyễn Khuyến vẽ nên qua những chi tiết vô cùng tinh tế:

• Bầu trời: "Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao" - Bầu trời cao vời vợi, xanh biếc, tạo cảm giác thoáng đãng, mênh mông.
• Cây cối: "Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu" - Hình ảnh những cây trúc khẳng khiu, lay động trong gió gợi lên sự thanh tĩnh, trầm mặc.
• Mặt nước: "Nước biếc trông như tầng khói phủ" - Mặt nước trong veo, tĩnh lặng như phủ một lớp khói mỏng, tạo nên vẻ đẹp huyền ảo.
• Ánh trăng: "Song thưa để mặc bóng trăng vào" - Ánh trăng len lỏi qua song cửa, tạo nên không gian tĩnh lặng, thơ mộng.
• Hoa lá: "Mấy chùm trước giậu, hoa năm ngoái" - Hình ảnh những bông hoa tàn phai gợi lên nỗi buồn man mác.
• Âm thanh: "Một tiếng trên không, ngỗng nước nào?" - Tiếng kêu của con ngỗng làm không gian trở nên tĩnh lặng, trầm buồn.

Bài thơ "Thu vịnh" không chỉ vẽ nên một bức tranh mùa thu tươi đẹp mà còn bộc lộ tâm trạng của nhà thơ trước vẻ đẹp ấy. Tác giả cảm nhận mùa thu với một tâm hồn thanh cao, nhạy cảm. Qua đó, bài thơ thể hiện nỗi niềm hoài cổ, sự cô đơn và nỗi buồn trước sự tàn phai của thời gian.

• Biện pháp tu từ: So sánh (Nước biếc trông như tầng khói phủ)
• Tác dụng:
  • Tăng sức gợi hình, gợi tả: Hình ảnh so sánh "nước biếc trông như tầng khói phủ" giúp người đọc hình dung một cách sinh động về mặt nước hồ trong veo, tĩnh lặng, như được phủ một lớp khói mỏng, tạo nên vẻ đẹp huyền ảo, mơ màng.
  • Tạo nên không gian tĩnh lặng, trầm mặc: Hình ảnh này góp phần tô đậm không khí yên tĩnh, sâu lắng của mùa thu.
  • Thể hiện cái nhìn tinh tế của nhà thơ: Nguyễn Khuyến đã sử dụng một hình ảnh so sánh độc đáo để diễn tả vẻ đẹp của thiên nhiên.

Qua bài thơ "Thu vịnh", ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Khuyến:

• Tâm hồn nhạy cảm: Nhà thơ rất tinh tế trong việc cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, đặc biệt là vẻ đẹp mùa thu.
• Tâm hồn yêu thiên nhiên: Nguyễn Khuyến yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước. Ông dành nhiều tình cảm để quan sát, cảm nhận và miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên.
• Tâm hồn cô đơn, hoài cổ: Qua những hình ảnh tàn phai, tĩnh lặng, ta cảm nhận được nỗi buồn man mác, sự cô đơn của nhà thơ trước sự trôi chảy của thời gian.
• Tâm hồn thanh cao: Nguyễn Khuyến là một người có tâm hồn thanh cao, không màng danh lợi, sống một cuộc đời ẩn dật.

Bài thơ "Thu vịnh" không chỉ là một bức tranh mùa thu tuyệt đẹp mà còn là tấm gương phản chiếu tâm hồn của nhà thơ Nguyễn Khuyến. Qua đó, ta cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên và sự sâu sắc trong tâm hồn của một nhà thơ tài hoa.