– Xác định đề tài: Bạn nên tìm đề tài thu hút được quan tâm của cộng đồng và không quá xa lạ với đời sống của bạn.

– Xác định mục đích nói, thời gian, không gian nói và đối tượng người nghe

• Mục đích bài nói: rèn luyện tư duy độc lập phản biện, khả năng đánh giá đúng sai một cách khách quan, kĩ năng đối thoại để điều chỉnh ý kiến, tìm kiếm các giải pháp khác nhau cho cùng một vấn đề, mở rộng cái nhìn đa chiều trước cuộc sống phức tạp,...

• Không gian và thời gian nói: xác định cụ thể tình trạng phòng ốc, ánh sáng, âm thanh và ước lượng thời gian nói trong bao lâu.

• Người nghe: tìm hiểu trước về trình độ văn hoá, đặc điểm tâm lí, giới,... để ứng xử thích hợp (điều tiết độ phức tạp của vấn đề, lấy dẫn chứng không quá xa lạ với đối tượng...) và lường trước tình huống phát sinh, khả năng phản ứng, chất vấn.

– Tìm ý, lập dàn ý

Một bản phác thảo kịch bản tương đối hoàn chỉnh sẽ giúp bạn tự tin vào hệ thống luận điểm của mình và giữ tâm thế chủ động trước các tình huống phát sinh từ phía cử toạ. Để xây dựng các bước cơ bản cho bài tranh luận, bạn có thể tham khảo sơ đồ ở câu hỏi 1 của phần Nói và nghe trong bài này.

– Trình bày bài nói

Khi trình bày, bạn cần dựa vào phần tóm tắt đã chuẩn bị trước, tránh lan man, nên kết nối với các phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ, tích cực tương tác với người nghe.

– Trao đổi, đánh giá

Khi trao đổi với người nghe, bạn cần có thái độ hoà nhã, cầu thị, giải đáp những câu hỏi trọng tâm trong thời gian cho phép.

Để tự đánh giá, bạn nên dựa vào bảng kiểm trong phần Nói và nghe của Bài 5 trong sách giáo khoa Ngữ văn 12: trong vai trò người trình bày, bạn tự đánh giá bài nói của mình; trong vai trò người nghe, bạn đánh giá phần tham gia của cử toạ.

* Bài nói mẫu tham khảo:

Chủ đề: “Tự do ngôn luận trong kỷ nguyên số hóa: Giới hạn và trách nhiệm”

Tóm tắt: Trong thời đại số hóa, tự do ngôn luận trở thành một vấn đề phức tạp và đầy tranh cãi. Mặc dù việc truyền thông và giao tiếp trực tuyến đã mở ra nhiều cơ hội cho việc tự do ngôn luận, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức. Bài tranh luận này sẽ khám phá các khía cạnh của tự do ngôn luận trong kỷ nguyên số hóa, từ việc bảo vệ quyền tự do ngôn luận đến việc xem xét giới hạn và trách nhiệm của chúng ta.

Ý kiến trái ngược:

- Tự do tuyệt đối: Một số người cho rằng tự do ngôn luận là quyền cơ bản của con người và không nên bị hạn chế. Họ cho rằng mọi người có quyền tự do diễn đạt ý kiến của mình, bất kể nó có gây tranh cãi hay không.

- Giới hạn và trách nhiệm: Ngược lại, một số người cho rằng tự do ngôn luận không nên được xem xét tuyệt đối. Họ tin rằng có những giới hạn cần thiết để ngăn chặn thông tin giả mạo, kích động bạo lực hoặc vi phạm quyền riêng tư. Trách nhiệm của người sử dụng tự do ngôn luận cũng cần được đặt lên hàng đầu.

Các vấn đề cần xem xét:

- Thông tin giả mạo và tin tặc: Làm thế nào chúng ta có thể đối phó với thông tin giả mạo và tin tặc trên mạng? Có nên áp dụng giới hạn để ngăn chặn sự lây lan của thông tin sai lệch?

- Bạo lực và kích động: Tự do ngôn luận có nên bị hạn chế khi nó dẫn đến kích động bạo lực hoặc gây hại cho người khác?

- Quyền riêng tư và an ninh: Làm thế nào chúng ta có thể bảo vệ quyền riêng tư và an ninh trong việc sử dụng tự do ngôn luận?

Kết luận: Tự do ngôn luận là một giá trị quý báu, nhưng cần được xem xét và thảo luận một cách cân nhắc. Chúng ta cần tìm cách cân bằng giữa tự do ngôn luận và trách nhiệm xã hội để xây dựng một môi trường trực tuyến an toàn và đáng tin cậy.