Bài thơ trên được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật.

Hai câu thơ đầu sử dụng biện pháp nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, kết hợp với thủ pháp đối:

• "Tiếng gà văng vẳng gãy trên bom" đối với "Oản hàn trống ra khắp mọi chòm".
• Cảnh vật vừa chân thực, vừa hàm chứa nỗi niềm sâu kín của nhân vật trữ tình.

Hai câu thơ đầu thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn, trống trải của nhân vật trữ tình. Tiếng gà, tiếng oản hàn (trống sớm mai) dù vang vọng nhưng càng làm nổi bật sự tĩnh lặng và cô độc trong không gian đêm khuya.

Trong câu thơ “Thân này đâu đã chịu gả tom”, từ “Thân này” chỉ nhân vật trữ tình, chính là tác giả Hồ Xuân Hương.

Từ láy “văng vẳng” trong câu thơ “Tiếng gà văng vẳng gãy trên bom” gợi cảm giác xa xăm, mơ hồ, làm nổi bật không gian tĩnh lặng và nỗi cô đơn của nhân vật trữ tình.

Bài thơ thể hiện khát vọng yêu thương, hạnh phúc và được sống trọn vẹn của Hồ Xuân Hương. Dù phải chịu nhiều đau khổ và bất công, bà vẫn khao khát tình yêu đích thực và cuộc sống ý nghĩa.

Sự giống nhau trong tâm trạng của Hồ Xuân Hương thể hiện trong hai bài thơ “Tự tình I” và “Tự tình II” là:

• Nỗi cô đơn, buồn tủi trước duyên phận hẩm hiu.
• Sự khao khát yêu thương và hạnh phúc, nhưng cũng ý thức được thực tại đầy bế tắc và bất lực.

Nhan đề “Tự tình” mang ý nghĩa:

• Thể hiện những nỗi lòng sâu kín, tâm sự riêng tư của nhân vật trữ tình.
• Qua đó, bộc lộ tâm trạng, nỗi buồn và khát vọng sống mãnh liệt, vừa là tiếng nói cá nhân, vừa phản ánh nỗi đau chung của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

Câu thơ “Thân này đâu đã chịu gả tom” thể hiện:

• Thái độ mạnh mẽ, bất khuất của nhân vật trữ tình. Dù sống trong hoàn cảnh éo le, chịu nhiều bất công, nhưng bà không dễ dàng khuất phục trước số phận.
• Khí chất thách thức và ý chí tự chủ trong tình yêu, thể hiện quan niệm sống táo bạo và khác biệt của Hồ Xuân Hương.

Số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến được phản ánh qua bài thơ “Tự tình II”:

• Bất hạnh và chịu nhiều thiệt thòi, thường rơi vào cảnh cô đơn, lẻ loi dù khao khát yêu thương.
• Bị trói buộc bởi định kiến xã hội và chế độ đa thê, khiến họ không thể tự định đoạt cuộc đời mình.
• Tuy nhiên, họ vẫn có khát vọng mãnh liệt về tình yêu và hạnh phúc. Hồ Xuân Hương không chỉ bộc lộ nỗi đau mà còn thể hiện tiếng nói phản kháng mạnh mẽ trước bất công và những bất hạnh của thân phận phụ nữ.