Thể thơ của văn bản trên là thất ngôn bát cú Đường luật.

Phương thức biểu đạt chính của bài thơ là biểu cảm, kết hợp yếu tố miêu tả và tự sự.

Trong 2 câu đầu, giá trị được thể hiện:

• Thể hiện thái độ tự trào, tự ý thức về cuộc sống của tác giả.
• Phản ánh hiện thực khó khăn, nghèo túng, nhưng vẫn có sự hài hước, lạc quan để nhìn nhận cuộc đời.

Bài thơ trên đề cập đến giá trị nhân sinh, cụ thể:

• Sự thấu hiểu và chấp nhận thực tại, nhưng không buông xuôi mà nhìn đời với cái nhìn hài hước, lạc quan.
• Những giá trị sống chân thật, không màng danh lợi.

5. Câu thơ:
“Có chăng đói cuộc không còn nước
Bác chưa tháu canh đã chạy làng”
Sử dụng biện pháp nghệ thuật châm biếm, phúng dụ để phê phán hoàn cảnh đói nghèo, nhưng cũng để tự trào, tự nhìn nhận bản thân một cách hài hước.

Nguyễn Khuyến trong bài thơ "Tự Trào" đã bộc lộ một thái độ tự ý thức về cuộc sống của mình. Hai câu thơ cuối thể hiện sự đối lập giữa những danh vị hào nhoáng mà xã hội phong kiến trao tặng và hiện thực nghèo khó mà ông đang phải chịu đựng. Tác giả không che giấu nỗi ngán ngẩm, chua xót, nhưng vẫn giữ được cái nhìn hài hước, tự trào về cuộc đời. Đó là tinh thần lạc quan, không than thân trách phận, mà bình thản đối mặt với thực tại. Qua đó, bài thơ khẳng định thái độ sống tự tại, không màng danh lợi và giá trị chân thật của một con người đức độ.

Việc chọn lựa “chưa trọn cuộc đời mà bỏ về quê ở ẩn” phản ánh một thái độ sống đáng suy ngẫm. Nguyễn Khuyến từng đạt đến đỉnh cao danh vọng, nhưng khi nhận ra những bất công, mục ruỗng trong xã hội phong kiến, ông quyết định từ quan về quê. Đây không phải là sự trốn tránh, mà là lựa chọn sống an nhiên, gần gũi với thiên nhiên, giữ trọn nhân cách thanh cao. Ông tìm thấy hạnh phúc trong cuộc sống giản dị, chân thật, tránh xa những ganh đua, giả tạo nơi quan trường. Quan điểm ấy là lời nhắn nhủ về việc biết buông bỏ danh lợi để giữ gìn giá trị sống đích thực của bản thân.