Câu 1: Bài thơ trên được viết theo thể loại nào?

Bài thơ "Tiến sĩ giấy" của Nguyễn Khuyến được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú (Thơ Đường luật), với tám câu, mỗi câu có bảy chữ.

Câu 2: Chỉ ra nội dung của bài thơ

Bài thơ "Tiến sĩ giấy" phản ánh thái độ mỉa mai, châm biếm của tác giả đối với hệ thống khoa cử phong kiến và văn hóa danh vọng trong xã hội đương thời. Nguyễn Khuyến chỉ ra sự vô giá trị của danh hiệu tiến sĩ khi nó chỉ được “làm ra” từ mảnh giấy và nét son, không phản ánh thực tài. Qua đó, tác giả khuyên người đời không nên quá coi trọng danh phận mà quên đi thực chất của bản thân.

Câu 3: Chỉ ra và phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu thơ sau:

"Cờ đương dở cuộc không còn nước
Bạc chửa thâu canh đã chạy làng"

• Biện pháp tu từ nhân hóa: "Cờ đương dở cuộc", "Bạc chửa thâu" làm cho hình ảnh cờ và bạc trở nên sống động, như có sự vật thể hóa. Đây là cách nói để chỉ sự thất bại của những cuộc thi cử và sự lụi tàn của danh vọng khi không còn giá trị thực sự.
• Biện pháp so sánh và đối lập: Hình ảnh "cờ dở cuộc" và "bạc chưa thâu" được đặt bên cạnh hình ảnh "đã chạy làng" để chỉ sự tàn tạ của một danh vọng không có thực chất, thậm chí đã qua đi nhanh chóng như sự bỏ trốn.

Câu 4: Qua bài thơ, em cảm nhận được điều gì về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Khuyến?

Qua bài thơ "Tiến sĩ giấy", em cảm nhận được vẻ đẹp của tâm hồn trí thức và tinh thần phê phán sâu sắc của Nguyễn Khuyến. Ông không chỉ phản ánh thực trạng xã hội mà còn thể hiện sự nhạy bén trong việc nhìn nhận giá trị đích thực của con người, đặc biệt là với những danh vọng hão huyền, thiếu thực chất. Sự tự trào và châm biếm trong bài thơ cũng cho thấy tính cách uyên bác và tinh thần độc lập của tác giả.

Câu 5: Em hiểu thế nào về các hình ảnh thơ mảnh giấy – thân giáp bảng, nét son – mặt văn khôi? Tác giả muốn khẳng định điều gì thông qua hai hình ảnh thơ trên?

• "Mảnh giấy – thân giáp bảng": Mảnh giấy ở đây ám chỉ giấy chứng nhận tiến sĩ, còn "thân giáp bảng" là hình ảnh của tấm bảng trưng bày kết quả thi. Hai hình ảnh này nói lên rằng danh hiệu tiến sĩ chỉ là thứ tạo ra từ một tờ giấy, không phản ánh tài năng thực sự của người nhận.
• "Nét son – mặt văn khôi": "Nét son" là dấu vết của chữ viết trên giấy, còn "mặt văn khôi" chỉ những người thi đỗ và nhận được danh hiệu. Câu thơ này mỉa mai rằng danh hiệu tiến sĩ được tạo ra từ những lời văn đẹp và nét son trên giấy, nhưng lại thiếu thực chất.

Tác giả muốn khẳng định rằng danh vọng, thành tích trong xã hội phong kiến chỉ là thứ phù phiếm, thiếu giá trị thực tiễn.

Câu 6: Các cụm từ sao mà nhẹ, ấy mới hời có tác dụng gì trong việc biểu hiện nội dung bài thơ?

Cụm từ "sao mà nhẹ" và "ấy mới hời" mang tính châm biếm và mỉa mai. "Sao mà nhẹ" ám chỉ sự nhẹ nhàng, dễ dàng có được danh hiệu tiến sĩ chỉ qua một tấm giấy chứng nhận, mà không phải là sự cống hiến thực sự của người thi đỗ. "Ấy mới hời" tiếp tục nhấn mạnh món hời, lợi ích dễ dàng có được từ danh vọng, điều này cho thấy tác giả đang chế giễu giá trị thực sự của khoa danh.

Câu 7: Vì sao có thể nói bài thơ còn toát ra ý vị tự trào?

Bài thơ "Tiến sĩ giấy" toát ra ý vị tự trào vì tác giả chế giễu chính mình và những người cùng cảnh. Nguyễn Khuyến không chỉ mỉa mai hệ thống khoa cử mà còn ám chỉ rằng những người thi cử, đạt được danh vọng như ông chỉ là những người bị cuốn vào vòng xoáy của danh lợi. Tự trào ở đây thể hiện sự chế giễu, nhưng cũng là sự tự nhắc nhở về giá trị thực sự của bản thân.

Câu 8: Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu suy nghĩ về mối quan hệ giữa danh và thực trong cuộc đời.

Danh và thực là hai yếu tố có mối quan hệ bổ sung nhưng đôi khi lại mâu thuẫn trong cuộc sống. Danh là kết quả của sự công nhận xã hội, nhưng thực lại là giá trị thực chất mà mỗi người có được từ tài năng, phẩm hạnh và cống hiến. Có những người chỉ có danh mà không có thực, giống như danh hiệu tiến sĩ trong bài thơ "Tiến sĩ giấy", chỉ là hư danh, không phản ánh thực tài. Vì vậy, người ta cần sống sao cho danh và thực phải hòa hợp, để danh vọng là minh chứng cho tài năng và phẩm hạnh thực sự.

Câu 9: Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ, Cái giá khoa danh ấy mới hời. Em hiểu gì về hai câu thơ?

Hai câu thơ này thể hiện sự mỉa mai, châm biếm đối với danh vọng và khoa cử. "Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ" ám chỉ khoa danh không phải là kết quả của sự lao động nặng nhọc, mà là thứ dễ dàng có được. "Cái giá khoa danh ấy mới hời" chỉ rằng danh hiệu tiến sĩ có giá trị không lớn, dễ dàng đạt được mà không cần sự khổ công. Tác giả muốn khẳng định rằng khoa danh không phải là thứ đáng trân trọng khi nó thiếu giá trị thực tiễn.

Câu 10: Câu thơ cuối "Nghĩ rằng đồ thật hóa đồ chơi" thể hiện tâm trạng gì của tác giả?

Câu thơ này thể hiện tâm trạng thất vọng và châm biếm của tác giả đối với xã hội phong kiến và hệ thống khoa cử. "Đồ thật hóa đồ chơi" có nghĩa là danh vọng không thực tế, chỉ là một thứ phù phiếm, giống như một món đồ chơi mà người ta có thể chơi đùa mà không có giá trị thực sự. Tác giả thể hiện sự thái độ phản đối đối với những thứ hão huyền, chỉ tồn tại trên giấy mà không có giá trị thực tiễn.