So sánh các môi trường nhược trương, đẳng trương và ưu trương
Các môi trường này được phân biệt dựa trên sự chênh lệch nồng độ các chất hòa tan giữa môi trường bên ngoài và bên trong tế bào. Dưới đây là sự so sánh chi tiết về đặc điểm, tác động đến tế bào và ví dụ cho từng loại môi trường.

1. Môi trường nhược trương (Hypotonic):

Đặc điểm:

Môi trường nhược trương có nồng độ các chất hòa tan thấp hơn so với nồng độ trong tế bào.

Tác động đến tế bào:

Nước sẽ di chuyển vào trong tế bào qua quá trình thẩm thấu (osmosis), vì nồng độ nước bên ngoài cao hơn trong tế bào.
Tế bào có thể phồng lên và thậm chí vỡ (do áp suất thẩm thấu tăng cao) nếu áp suất thẩm thấu quá lớn.
Tế bào động vật: Nếu môi trường nhược trương quá mạnh, tế bào sẽ bị vỡ (đặc biệt là hồng cầu, gọi là hiện tượng "vỡ tế bào").
Tế bào thực vật: Tế bào thực vật có vách tế bào giúp ngăn ngừa sự vỡ, tuy nhiên tế bào vẫn có thể căng lên (tạo ra áp suất turgor).

Ví dụ:

Nước cất (nước tinh khiết) là một ví dụ điển hình của môi trường nhược trương.

2. Môi trường đẳng trương (Isotonic):

Đặc điểm:

Môi trường đẳng trương có nồng độ các chất hòa tan bằng nhau so với nồng độ trong tế bào.

Tác động đến tế bào:

Không có sự chuyển động của nước vào hay ra khỏi tế bào vì áp suất thẩm thấu bên trong và bên ngoài tế bào là như nhau.
Tế bào giữ nguyên kích thước và không bị ảnh hưởng bởi thẩm thấu.

Ví dụ:

Dung dịch NaCl 0,9% (dung dịch sinh lý) là một ví dụ phổ biến của môi trường đẳng trương, được sử dụng trong y tế để truyền vào cơ thể mà không làm thay đổi thể tích tế bào.

3. Môi trường ưu trương (Hypertonic):

Đặc điểm:

Môi trường ưu trương có nồng độ các chất hòa tan cao hơn so với nồng độ trong tế bào.

Tác động đến tế bào:

Nước sẽ di chuyển ra khỏi tế bào qua quá trình thẩm thấu, vì nồng độ nước bên ngoài thấp hơn trong tế bào.
Tế bào sẽ co lại do mất nước (hiện tượng co tế bào).
Tế bào động vật: Tế bào sẽ bị co lại và có thể dẫn đến chết tế bào nếu mất quá nhiều nước.
Tế bào thực vật: Vách tế bào giúp tế bào thực vật không bị vỡ, nhưng tế bào sẽ co lại và có thể tạo ra hiện tượng "plasmolysis" (thể hiện sự rút nước của màng tế bào khỏi vách tế bào).

Ví dụ:

Dung dịch muối mạnh hoặc dung dịch đường có nồng độ cao là ví dụ của môi trường ưu trương.

Tóm lại:
Môi trường nhược trương: Nồng độ chất hòa tan thấp, nước vào tế bào, có thể gây vỡ tế bào.
Môi trường đẳng trương: Nồng độ chất hòa tan bằng nhau, không có sự thay đổi kích thước tế bào.
Môi trường ưu trương: Nồng độ chất hòa tan cao, nước ra khỏi tế bào, tế bào co lại.
Các môi trường này có ảnh hưởng lớn đến sự sống và hoạt động của tế bào, đặc biệt trong các quá trình như thẩm thấu, điều hòa áp suất và duy trì thể tích tế bào.