Bài thơ Than thân của Trần Tế Xương (Tú Xương) là một tác phẩm trào phúng, thể hiện nỗi bức xúc, thất vọng và sự tự trào của tác giả về hoàn cảnh bản thân trong cuộc sống. Qua bài thơ này, Tú Xương đã khéo léo sử dụng các biện pháp nghệ thuật để thể hiện một cách sâu sắc nỗi khổ của người trí thức trong xã hội phong kiến.

Câu mở đầu của bài thơ: "Kể đã ba mươi mấy tuổi rồi" ngay lập tức tạo nên ấn tượng về một người đàn ông đã bước qua tuổi thanh niên, đang phải đối diện với cuộc sống đầy gian truân. Sự xuất hiện của "tôi" trong bài thơ không chỉ là đại diện cho một cá nhân, mà còn là hình ảnh của một lớp người trí thức phong kiến đang vật lộn với cuộc sống nghèo khổ, không thể vươn lên được dù có tài năng.

• "Mấy khoa hương thí không đâu cả, Ba luống vườn hoang bán sạch rồi": Câu thơ này phản ánh nỗi thất bại trong việc thi cử của tác giả, một người trí thức nhưng không thành công trong con đường khoa cử, cái mà xã hội phong kiến đánh giá là con đường duy nhất để có thể vươn lên. "Ba luống vườn hoang bán sạch rồi" cho thấy sự bần cùng, nghèo khổ khi tài sản duy nhất mà tác giả có cũng đã bị bán đi.

• "Gạo cứ lệ ăn đong bữa một, Vợ quen dạ đẻ cách năm đôi": Hai câu này thể hiện tình cảnh khó khăn, bần hàn trong đời sống gia đình. "Gạo cứ lệ ăn đong bữa một" phản ánh sự nghèo đói, không đủ ăn. Hình ảnh "Vợ quen dạ đẻ cách năm đôi" lại cho thấy sự lúng túng, bế tắc trong việc nuôi dạy con cái, thậm chí không đủ điều kiện để lo cho gia đình.

Câu cuối của bài thơ: "Bắc thang lên hỏi ông trời nhẽ: Trèo ghẹo người ta thế nữa thôi?" là một câu hỏi đầy mỉa mai, phản ánh sự bất mãn của tác giả với số phận. Hình ảnh "bắc thang lên hỏi ông trời" là hình ảnh quen thuộc trong văn học dân gian, thể hiện khát vọng tìm hiểu lý do cho những nghịch cảnh trong cuộc sống. Tuy nhiên, đây cũng là một sự tự trào, khi tác giả không thể thay đổi được số phận và chỉ biết kêu than, phó mặc cho trời đất.

Bài thơ sử dụng phương pháp trào phúng để thể hiện sự châm biếm sâu sắc đối với xã hội phong kiến đầy rẫy những bất công. Dù là người trí thức, tác giả không có cơ hội thể hiện tài năng, không thể thoát khỏi nghèo khó. Qua đó, Trần Tế Xương đã phê phán xã hội phong kiến, nơi mà những người có tài nhưng không có điều kiện, không thể vươn lên.

Than thân của Trần Tế Xương là một tác phẩm văn học đậm tính trào phúng, phản ánh nỗi bức xúc và thất vọng của tác giả về hoàn cảnh nghèo khổ và thất bại trong cuộc sống. Bài thơ không chỉ là lời than vãn cá nhân mà còn là sự phê phán xã hội phong kiến bất công, nơi những con người có tài năng vẫn bị bỏ quên, không thể vươn lên được. Qua đó, bài thơ mang lại cho người đọc một cái nhìn sâu sắc về cuộc sống và khát vọng công bằng trong xã hội.