a) Những nét chính về chuyển biến
Kinh tế:
Nông nghiệp:
Đàng Ngoài: Sản xuất nông nghiệp đình trệ, ruộng đất tập trung vào tay địa chủ, nông dân bị bóc lột nặng nề.
Đàng Trong: Nông nghiệp phát triển hơn nhờ khai hoang, mở rộng diện tích canh tác.
Thủ công nghiệp:
Phát triển các làng nghề thủ công truyền thống như dệt, gốm, làm giấy,...
Xuất hiện một số làng nghề mới phục vụ nhu cầu của cuộc sống.
Thương nghiệp:
Phát triển các chợ làng, chợ huyện.
Buôn bán với nước ngoài có dấu hiệu mở rộng, chủ yếu là các sản phẩm thủ công mỹ nghệ.
Văn hóa:
Văn học:
Phát triển các thể loại văn học dân gian như truyện Nôm, truyện cười, ca dao, tục ngữ.
Văn học chữ Hán vẫn tiếp tục phát triển nhưng có sự giao thoa với văn học dân gian.
Nghệ thuật:
Nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc phát triển với nhiều công trình kiến trúc đình, chùa, miếu mạo.
Nghệ thuật sân khấu như chèo, tuồng, hát ả đào... trở nên phổ biến.
Tôn giáo:
Nho giáo vẫn giữ vai trò quan trọng nhưng ảnh hưởng giảm sút.
Phật giáo tiếp tục phát triển, song có sự pha trộn với tín ngưỡng dân gian.
Thiên Chúa giáo bắt đầu du nhập vào Việt Nam.
Tôn giáo
Nho giáo: Vẫn giữ vị trí quan trọng nhưng ảnh hưởng giảm sút so với trước.
Phật giáo: Tiếp tục phát triển, song có sự pha trộn với tín ngưỡng dân gian.
Thiên Chúa giáo: Bắt đầu du nhập vào Việt Nam, chủ yếu ở Đàng Trong.