Sự sụp đổ của xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu vào cuối thập niên 1980 và đầu 1990 có nhiều nguyên nhân, chủ yếu là:
Khủng hoảng kinh tế: Hệ thống kinh tế tập trung, kế hoạch hoá không hiệu quả đã dẫn đến tình trạng trì trệ, thiếu thốn hàng hoá, dịch vụ kém và lạm phát cao.
Chế độ chính trị cứng nhắc: Việc thiếu dân chủ, sự kiểm soát chặt chẽ từ chính quyền trung ương và việc không lắng nghe ý kiến của nhân dân đã làm giảm niềm tin vào chính phủ.
Chiến tranh và gánh nặng quốc phòng: Chi phí cho quân sự quá lớn trong cuộc Chiến tranh Lạnh đã khiến nền kinh tế Liên Xô kiệt quệ.
Phong trào cải cách và tự do: Chính sách "Perestroika" (Cải tổ) của Mikhail Gorbachev đã không đạt được kết quả như mong đợi, còn "Glasnost" (công khai hoá) lại mở ra làn sóng đòi tự do và dân chủ mạnh mẽ hơn, dẫn đến sự phân rã của Liên Xô.
Bài học đối với Việt Nam:
Cần đổi mới mô hình kinh tế: Việc duy trì một nền kinh tế tập trung, kế hoạch hoá cứng nhắc sẽ dẫn đến trì trệ và suy thoái. Việt Nam đã học được bài học về việc cần phải đổi mới cơ chế kinh tế, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Phải xây dựng nền tảng chính trị vững mạnh: Chính trị ổn định, giữ được sự đoàn kết và lãnh đạo sáng suốt là rất quan trọng để tránh tình trạng mất ổn định.
Chú trọng cải cách xã hội: Tăng cường cải cách, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân, bảo vệ quyền lợi và tự do cá nhân để không rơi vào tình trạng khủng hoảng như ở Liên Xô.
Từ sự sụp đổ của xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu, Việt Nam đã rút ra bài học về tầm quan trọng của đổi mới và phát triển kinh tế bền vững để đảm bảo sự ổn định xã hội.