Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tính chất đa dạng của khí hậu Việt Nam. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:
Vị trí địa lý:
Việt Nam nằm ở rìa phía đông của bán đảo Đông Dương, gần trung tâm của khu vực Đông Nam Á. Vị trí này khiến Việt Nam chịu ảnh hưởng của nhiều hệ thống thời tiết khác nhau, bao gồm gió mùa, bão và áp thấp nhiệt đới.
Lãnh thổ Việt Nam trải dài trên nhiều vĩ tuyến, từ khoảng 8°B đến 23°B. Sự trải dài này tạo ra sự khác biệt về góc chiếu của ánh sáng mặt trời và lượng nhiệt nhận được giữa các vùng miền, góp phần vào sự phân hóa khí hậu theo chiều bắc - nam.
Việt Nam cũng nằm gần Biển Đông, một vùng biển rộng lớn có ảnh hưởng mạnh mẽ đến khí hậu của đất nước, mang lại lượng ẩm dồi dào và điều hòa nhiệt độ.
Địa hình:
Địa hình Việt Nam rất đa dạng, bao gồm đồi núi, đồng bằng, bờ biển và hải đảo. Sự đa dạng này tạo ra sự khác biệt về độ cao, độ dốc và hướng phơi của địa hình, ảnh hưởng đến nhiệt độ, lượng mưa và gió ở mỗi vùng.
Các dãy núi chạy theo hướng tây bắc - đông nam như dãy Hoàng Liên Sơn và dãy Trường Sơn đóng vai trò như những bức tường chắn gió, tạo ra sự khác biệt về khí hậu giữa sườn đông và sườn tây của dãy núi.
Gió mùa:
Việt Nam chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của hệ thống gió mùa, với hai mùa chính là gió mùa đông bắc và gió mùa tây nam.
Gió mùa đông bắc mang đến không khí lạnh và khô cho miền Bắc vào mùa đông, trong khi gió mùa tây nam mang đến không khí nóng ẩm và mưa nhiều cho cả nước vào mùa hè. Sự thay đổi theo mùa của gió mùa tạo ra sự phân hóa khí hậu theo thời gian.
Các yếu tố khác:
Ngoài các yếu tố trên, khí hậu Việt Nam còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố khác như dòng biển, hoàn lưu khí quyển và biến đổi khí hậu toàn cầu.