Mối quan hệ giữa Việt Nam và Cuba từ năm 1959 đến 1991 là một mối quan hệ đặc biệt, được xây dựng trên nền tảng tình đồng chí, anh em, đoàn kết quốc tế trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Giai đoạn này có thể được chia thành hai giai đoạn nhỏ hơn, với những đặc điểm riêng:
Giai đoạn 1959-1975: Ủng hộ và giúp đỡ lẫn nhau trong kháng chiến chống Mỹ:
Thiết lập quan hệ ngoại giao sớm: Cuba là quốc gia Mỹ Latinh đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 2 tháng 12 năm 1960, chỉ một năm sau Cách mạng Cuba thành công. Điều này thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ của Cuba đối với Việt Nam trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh.
Ủng hộ tinh thần và vật chất: Cuba đã dành cho Việt Nam sự ủng hộ to lớn về tinh thần và vật chất trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Cuba đã lên tiếng mạnh mẽ trên các diễn đàn quốc tế, kêu gọi sự ủng hộ cho Việt Nam. Cuba cũng đã cử hàng nghìn chuyên gia, kỹ sư, bác sĩ sang giúp Việt Nam xây dựng kinh tế, củng cố quốc phòng, và trực tiếp chiến đấu bên cạnh quân và dân Việt Nam. Câu nói nổi tiếng của Chủ tịch Fidel Castro "Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến cả máu của mình" đã trở thành biểu tượng của tình đoàn kết quốc tế giữa hai nước.
Biểu tượng của tình đoàn kết quốc tế: Trong giai đoạn khó khăn nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ, sự ủng hộ của Cuba là nguồn động viên to lớn đối với nhân dân Việt Nam, thể hiện tình đoàn kết quốc tế cao cả giữa hai dân tộc cùng chung lý tưởng.
Giai đoạn 1975-1991: Hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau trong xây dựng chủ nghĩa xã hội:
Tiếp tục hợp tác và giúp đỡ: Sau khi Việt Nam thống nhất đất nước, Cuba tiếp tục giúp đỡ Việt Nam trong công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cuba đã giúp Việt Nam xây dựng nhiều công trình kinh tế - xã hội quan trọng, đặc biệt là trong các lĩnh vực y tế, giáo dục và nông nghiệp.
Khó khăn chung và sự tương trợ: Cả Việt Nam và Cuba đều phải đối mặt với nhiều khó khăn trong giai đoạn này, đặc biệt là do bị bao vây, cấm vận kinh tế. Trong bối cảnh đó, hai nước đã tăng cường hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau để vượt qua khó khăn.
Vững vàng trong thử thách: Mặc dù Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu sụp đổ vào cuối những năm 80 và đầu những năm 90, Việt Nam và Cuba vẫn kiên định con đường xã hội chủ nghĩa và tiếp tục duy trì mối quan hệ hữu nghị truyền thống.