I. Nguyên nhân thắng lợi:
Có nhiều yếu tố góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Tống, có thể tóm tắt như sau:
Sự lãnh đạo tài tình của Lý Thường Kiệt: Lý Thường Kiệt là một nhà chính trị, quân sự kiệt xuất, có tầm nhìn chiến lược sắc bén. Ông đã đề ra chủ trương "Tiên phát chế nhân" (đánh phủ đầu để giành thế chủ động), tấn công sang đất Tống để phá tan âm mưu xâm lược của địch, đồng thời củng cố phòng tuyến trong nước. Chiến thuật quân sự của ông linh hoạt, sáng tạo, kết hợp hài hòa giữa tấn công và phòng thủ, giữa quân sự và ngoại giao.
Tinh thần đoàn kết, ý chí chiến đấu kiên cường của quân và dân Đại Việt: Toàn dân Đại Việt, từ vua quan đến tướng sĩ, từ người dân thường đến các tộc người thiểu số, đều một lòng đoàn kết, quyết tâm đánh giặc giữ nước. Họ đã thể hiện lòng dũng cảm, tinh thần hy sinh cao cả trong suốt cuộc kháng chiến.
Chiến thuật quân sự độc đáo, sáng tạo: Bên cạnh chiến lược "Tiên phát chế nhân", Lý Thường Kiệt còn áp dụng nhiều chiến thuật hiệu quả như:
Tập kích, đánh úp: Tấn công bất ngờ vào các căn cứ của địch, gây cho chúng nhiều thiệt hại.
"Vườn không nhà trống": Tiêu thổ kháng chiến, gây khó khăn cho hậu cần của địch.
Xây dựng phòng tuyến vững chắc: Đặc biệt là phòng tuyến sông Như Nguyệt, nơi diễn ra trận quyết chiến chiến lược.
Kết hợp quân sự với ngoại giao: Chủ động giảng hòa khi có lợi, tránh kéo dài chiến tranh gây tổn hại cho cả hai bên.
Tình hình nội bộ của nhà Tống: Vào thời điểm đó, nhà Tống đang gặp nhiều khó khăn về kinh tế, chính trị và xã hội. Quân đội Tống cũng không được chuẩn bị tốt cho một cuộc chiến tranh xâm lược.
II. Ý nghĩa lịch sử:
Chiến thắng chống Tống (1075-1077) có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn đối với dân tộc ta:
Đập tan ý chí xâm lược của nhà Tống: Buộc nhà Tống phải từ bỏ dã tâm xâm lược Đại Việt, bảo vệ vững chắc nền độc lập, tự chủ của đất nước.
Thể hiện sức mạnh của dân tộc Đại Việt: Chứng minh cho các nước láng giềng và thế giới thấy được tinh thần chiến đấu dũng cảm, kiên cường và khả năng tự bảo vệ của dân tộc ta.
Nâng cao vị thế của Đại Việt trên trường quốc tế: Khẳng định vị thế của Đại Việt là một quốc gia độc lập, có chủ quyền và đủ sức mạnh để bảo vệ nền độc lập đó.
Để lại bài học quý báu về tinh thần đoàn kết toàn dân, về chiến lược, chiến thuật quân sự: Những bài học này vẫn còn giá trị đến ngày nay, trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.