1. Tổ chức bộ máy nhà nước trung ương:
Tập trung quyền lực vào Hoàng đế:
Thời Lý - Trần, quyền lực của Hoàng đế được củng cố mạnh mẽ hơn, thể hiện rõ tính chất quân chủ tập quyền.
Hoàng đế nắm giữ quyền lực tối cao, quyết định mọi công việc của quốc gia.
Hệ thống quan lại được tổ chức chặt chẽ hơn:
Triều đình được tổ chức với nhiều cơ quan, bộ, viện, phân công nhiệm vụ rõ ràng hơn.
Hệ thống quan lại được tuyển chọn thông qua các kỳ thi, chú trọng đến năng lực và phẩm chất.
Sự phát triển của hệ thống pháp luật:
Nhà Lý và nhà Trần đều chú trọng xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, ban hành nhiều bộ luật quan trọng như "Hình thư" thời Lý, "Quốc triều hình luật" thời Trần.
Điều này thể hiện sự tiến bộ trong quản lý nhà nước bằng pháp luật.
2. Tổ chức bộ máy nhà nước địa phương:
Phân chia địa giới hành chính rõ ràng hơn:
Việc phân chia các đơn vị hành chính được thực hiện có hệ thống hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý và kiểm soát.
Hệ thống hành chính địa phương được tổ chức chặt chẽ, từ cấp lộ, phủ, châu, huyện đến xã.
Tăng cường kiểm soát địa phương:
Nhà nước trung ương tăng cường cử quan lại về các địa phương để quản lý và kiểm soát, hạn chế tình trạng cát cứ.
Việc này giúp củng cố quyền lực của trung ương và đảm bảo sự thống nhất của quốc gia.
3. So sánh với thời đại trước đó:
So với thời kỳ Bắc thuộc, thời Lý - Trần đã xây dựng được một bộ máy nhà nước độc lập, tự chủ, thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ.
So với thời Đinh - Tiền Lê, bộ máy nhà nước thời Lý - Trần được tổ chức quy củ và hoàn thiện hơn, thể hiện sự tiến bộ trong quản lý nhà nước.
Tóm lại, chế độ tổ chức bộ máy nhà nước thời Lý - Trần đã có những bước tiến đáng kể so với các thời đại trước, thể hiện sự phát triển của nhà nước phong kiến Việt Nam.