Tôi đặt chân lên đất nước Nga thấm thoắt đã được bốn tháng rồi. Ở đây đang là mùa đông. Sáng sáng, tôi thường vén rèm cửa sổ căn phòng kí túc xá sinh viên từ tầng năm để nhìn ra ngoài. Tuyết rơi trắng xóa mái vòm nhà thờ cổ kính, trên ngọn cây và mặt đường. Tôi rùng mình ớn lạnh trong mấy lớp áo len, áo khoác dày sụ. Trong tâm tưởng tôi hiện lên hình ảnh một bếp lửa chờn vờn trong sương sớm ở quê nhà. Bếp lửa toả sáng bập bùng, in bóng bà tôi chập chờn trên vách liếp. Ôi, trải qua bao mưa nắng thời gian mà bếp lửa ấp iu nồng đượm gắn liền với người bà kính yêu của tôi vẫn lung linh trong kí ức đứa cháu đang sống xa quê hương, đất nước.

Quá khứ lần lượt hiện lên như một cuốn phim quay chậm. Lên bốn tuổi, tôi đã quen mùi khói. Đó là năm 1945, nạn đói khủng khiếp xảy ra khiến cho hơn hai triệu người chết đói. Đây là hậu quả của chính sách cai trị tàn ác, vô nhân đạo của thực dân Pháp và phát xít Nhật ở Việt Nam giai đoạn này. Giống như bao gia đình nông dân khác, gia đình tôi cũng đói mòn đói mỏi. Cha tôi đi đánh xe ngựa chở hàng thuê. Cả người lẫn ngựa khô rạc mà đồng tiền kiếm được chẳng đáng là bao. Cảnh đau thương, tang tóc diễn ra khắp chốn. Người ta phải đốt những đống rạ, đống trấu lớn để hơi nóng xua bớt đi tử khí. Xóm làng điêu tàn ngập trong mùi khói. Nghĩ lại, đến giờ sống mũi tôi vẫn cay cay, nước mắt muốn ứa ra.

Cách mạng tháng Tám bùng nổ, Đảng và Bác Hồ lãnh đạo nhân dân vùng lên đánh Pháp đuổi Nhật, giành lấy chính quyền, chấm dứt ách nô lệ kéo dài gần thế kỉ. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời. Chính phủ lâm thời được thành lập và lãnh tụ Hồ Chí Minh là vị Chủ tịch đầu tiên. Cả dân tộc hân hoan, phấn khởi trong niềm hạnh phúc vô bờ của cuộc sống tự do, độc lập.

Không lâu sau, thực dân Pháp quay lại cướp nước ta một lần nữa. Đảng và Bác Hồ kêu gọi toàn dân trường kì kháng chiến. Cha mẹ tôi gửi gắm tôi cho bà ngoại để tham gia vào sự nghiệp chống xâm lăng.

Suốt tám năm ròng, tôi ở cùng bà; sớm sớm, chiều chiều quấn quýt bên bà trước bếp lửa hồng. Bà rủ rỉ kể cho tôi nghe về những ngày lưu lạc ở Huế. Tháng năm, nghe tiếng chim tu hú kêu mà khắc khoải nhớ quê nhà. Cha mẹ tôi công tác xa, biền biệt không về. Quanh quẩn ra vào chỉ có hai bà cháu nên bà đã dồn tất cả tình yêu thương cho đứa cháu bé bỏng là tôi. Bà dạy tôi điều hay lẽ phải. Bà là người thầy đầu tiên dạy tôi tập đọc, tập viết những chữ đầu tiên trong cuộc đời. Tôi lớn dần lên trong vòng tay bao bọc của bà. Mỗi lần nghe tu hú kêu, tôi lại thầm hỏi: “Tu hú ơi! Sao mày chẳng đến ở cùng bà mà cứ kêu hoài trên những cánh đồng xa như vậy?”

Cuộc kháng chiến chống Pháp đã bước vào giai đoạn quyết liệt. Giặc Pháp đánh tràn ra mọi nơi. Chúng đi đến đâu cướp sạch, đốt sạch, giết sạch đến đó, gây ra tội ác ngút trời đối với dân ta. Giặc càn vào làng tôi, mấy trăm ngôi nhà bị đốt cháy tàn, cháy rụi. Sau những ngày tản cư, dân làng lầm lụi kéo về, dựng lại những ngôi nhà đơn sơ trên nền đất vương vãi tro than. Họ giúp bà cháu tôi dựng tạm túp lều tranh nho nhỏ góc vườn. Bà bình tĩnh dặn tôi: “Bố mẹ cháu ở chiến khu, bận nhiều việc lắm. Nếu có viết thư, cháu nhớ viết rằng ở nhà, mọi chuyện vẫn bình thường để bố mẹ yên tâm”. Tôi hiểu lòng bà, càng thêm yêu quý bà hơn. Ngày lại qua ngày, bà vẫn nhen lên bếp lửa và ấp ủ trong lòng ngọn lửa niềm tin vào một ngày chiến thắng; các con sẽ trở về đoàn tụ.

Suốt cuộc đời gian nan, lận đận, bà tôi tần tảo, chăm lo cho con, cho cháu. Hình ảnh bà tôi mái tóc bạc phơ, thân hình còm cõi luôn đi đôi với bếp lửa rực hồng. Bếp lửa do tay bà nhen nhóm tỏa hơi ấm khắp căn lều nhỏ và sưởi ấm lòng tôi, khơi dậy những tâm tình thiết tha của thời thơ dại.

Giải :

Gợi mở vấn đề bằng sự hồi tưởng của một người con xa xứ, một người cháu nhớ quê hương. Nhớ bà và bếp lửa gắn liền tuổi thơ. Thế là tôi đã rời xa quê hương lên đường sang đất nước Nga xa xôi này du học được hơn 4 tháng rồi. Ở đất nước này mùa đông dường như dài hơn và lạnh hơn rất nhiều so với miền quê Việt Nam của tôi.Viết câu chuyện theo dòng thời gian của ký ức, theo như bài thơ của tác giả Bằng Việt: Buổi sáng mùa đông, tôi mở cửa sổ nhìn ra bên ngoài thấy hai bên đường từng hàng cây trơ trụi lá chỉ còn những bông tuyết trắng xóa đậu lại trên cây. Trong tâm hồn của tôi lúc ấy lại mường tượng lại hình ảnh chiếc bếp lửa của bà ngày nào. Một bếp lửa ấm áp, chờn vờn mỗi buổi sớm mai. Tôi nhìn thấy hình ảnh bà tôi chập chờn rung rinh theo hình ảnh ngọn lửa. Trải qua biết bao nhọc nhằn mưa nắng của dòng đời mà bếp lửa của bà vẫn ấp iu nồng đượm vẫn mang bao hơi âm yêu thương trong tâm trí của tôi. Hình dung hồi tưởng lại thời gian thơ bé, lúc mình 4 tuổi:Bếp lửa Tôi chợt nhớ năm mình lên bốn tuổi, dù nhỏ lắm nhưng mùi khói bếp là mùi tôi luôn yêu thích bởi nó là thứ mùi thân thuộc, thân thương như bà của tôi.Tôi chợt rùng mình nhớ đến nạn đói năm 1945 đã giết chết 2 triệu người dân trên đất nước bé nhỏ của tôi. Năm đó là năm mà tất cả mọi gia đình đều đói mòn đói mỏi.Rồi cách mạng tháng 8 nổi ra toàn dân quê tôi tất cả mọi người cùng lòng vùng dậy đánh đuổi Nhật, lật đổ Pháp để giành lại chính quyền chấm dứt kiếp lầm than, nô lệ. Nhưng ngày vui ngắn ngủi qua mau khi thực dân Pháp quay trở lại cướp nước tôi một lần nữa. Theo lời Bác chúng người dân quê tôi lại cùng nhau đứng lên đánh đuổi giặc xâm lưoc. Trong tám năm ròng rã, ba mẹ đi xa chỉ có bà cháu tôi ở nhà trông nhau, che chở cho nhau bên chiếc bếp lửa hồng sớm tối. Bà kể cho tôi nghe rất nhiều chuyện về những ngày bà còn ở Huế. Mỗi lần hè về, vào những ngày tháng 5 bà thường nghe thấy tiếng tu hú kêu vô cùng tha thiết. Chiến tranh mở rộng bọn giặc tàn ác đã tàn phá, đốt làng đốt xóm quê tôi, những người trước kia đi tản cư hôm nay cũng trở về làng, lầm lụi, ít nói. Ngày này qua tháng nọ, tôi và bà bên nhau mỗi sớm mai thức dậy, rồi khi đêm tối bà lại nhóm lên bếp lửa. Hình ảnh bếp lửa gắn liền với người bà thân yêu: Một bếp lửa ấp ủ, nuôi trong lòng bà những hy vọng, niềm tin về một ngày chiến thắng sẽ đến không xa nữa. Rồi ngày đó sẽ tới cả nhà tôi sẽ lại đoàn tụ bên nhau.

Tuổi thơ của tôi gắn liền với hình ảnh của người bà tần tảo, suốt những năm tháng đầy khó khăn nhất bà đã luôn cùng tôi trải qua mọi biến cố. Đối với tôi bà chính là người mà tôi yêu thương, kính trọng nhất trên đời, mọi kí ức của tuổi thơ tôi cũng đều chứa đựng những hình dáng của bà, bởi vậy mà nói về tuổi thơ, kỉ niệm của một thời hồn nhiên trong sáng thì có lẽ kỉ niệm đẹp nhất trong tôi đó chính là kỉ niệm về người bà dấu yêu.

Hình ảnh tuổi thơ tôi cứ ồ ạt ùa về, đó chính là hình ảnh bếp lửa mà tôi vô tình bắt gặp, nó đưa tôi về những kí ức của tuổi thơ, là khoảng thời gian sống cùng bà. Hoạt động quen thuộc trong ngày của hai bà cháu chính là nhóm lửa. Những hình ảnh ngọn lửa chờn vờn trong sương sớm, những ngọn lửa thắp lên tình yêu thương dường như cháy bỏng trong tôi, gợi cho tôi về hình ảnh của người bà. Trong những ngày tháng sống cùng bà, bà tôi đã vất vả dãi dầu nắng mưa để cho tôi có một cuộc sống đủ đầy, tốt đẹp hơn:

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mất nắng mưa”

Không biết tự khi nào, bếp lửa đã trở thành thứ quen thuộc trong cuộc sống của tôi, khi lên bốn tuổi thì hình ảnh bếp lửa đã in sâu vào trong tâm trí, tôi cũng dần quen với mùi khói bốc lên từ bếp lửa, đó là hơi ấm thân thuộc như chính tuổi thơ của tôi. Tôi còn nhớ rất rõ đó là năm đói kém mất mùa, khiến cho cuộc sống của hai bà cháu cũng như những người hàng xóm xung quanh vô cùng khổ cực, vất vả. Để kiếm thêm kế sinh nhai cho cả gia đình, bố tôi đã phải đi đánh xe thuê.

Tần xuất công việc vất vả không chỉ khiến cho bố tôi thêm những mệt mỏi mà ngay cả những người bạn đồng hành cùng bố tôi, đó là con ngựa cũng khô dạc người. Kí ức về cái đói cái khổ vẫn hằn sâu trong tâm trí mà sau này mỗi khi nhớ lại thì khóe mắt tôi lại cay cay, đó là cái cay do khói bếp nhưng cũng là cái cay do cuộc sống mang lại:

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun làm nhoèn mắt cháu
Nghị lại đến giờ sống mũi còn cay”

Tám năm ròng tôi đã cùng bà đốt lửa, những kỉ niệm cũng vì vậy mà ngày càng nhiều, hai bà cháu cùng nhau trải qua những khó khăn, những biến cố của cuộc sống. Trong mỗi kí ức của tôi đều có bà, đó chính là những tiếng tu hú vang vẳng trên những cánh đồng xa, là những câu chuyện thú vị, hấp dẫn mà bà kể khi còn ở Huế. Tiếng tu hú vẫn da diết kêu sao mà tha thiết, sao mà xao xuyến thế, đến bây giờ những tiếng kêu vẫn vang vẳng trong tâm trí của tôi những thanh âm trầm bổng gợi nhớ:

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tú hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế”

Cuộc sống của hai bà cháu đơn độc vì bố mẹ tôi đi công tác xa nhà, mái nhà nhỏ đơn sơ chỉ có hai bà cháu nương tựa, che chở lẫn nhau. Nhưng cuộc sống của tôi không hề đơn độc, đó là bởi vì có bà, có tình yêu và hơi ấm của bà. Bà không chỉ nuôi dưỡng tôi trưởng thành mà còn dạy bảo tôi những điều hay lẽ phải của cuộc sống, dạy tôi những bài học thật bổ ích. Cuộc sống của bà khó nhọc, vất vả cả một đời vì con vì cháu, những hi sinh thầm lặng của bà đâu có gì có thể đong đếm. Những tiếng tu hú vẫn dai dẳng trên những cánh đồng, những tiếng tu hú cũng khiến cho cuộc sống của hai bà cháu thêm màu sắc, sinh động hơn:

“Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa”

Tuổi thơ của tôi cũng gắn liền với rất nhiều những biến cố, những sự kiện nóng bỏng của xã hội, năm ấy là năm giặc đốt cháy làng khiến cho cuộc sống của chúng tôi, những người dân vốn đau khổ vì đói nghèo nay càng thêm lam lũ, lầm tham. Những ngôi làng bị đốt cháy rụi, cảnh vật hoang tàn, đổ nát, bốn bề hàng xóm trở về lầm lụi. Ngôi nhà của tôi và bà bị giặc đốt cho cháy rụi, tôi đã cùng bà dựng lại ngôi nhà, làm nơi che mưa che nắng.

Vừa dựng nhà bà vừa khuyên tôi nên giữ vững niềm tin, bà nhắc nhở tôi phải vững lòng, tuy chiến tranh ác liệt nhưng bố tôi ở nơi chiến trường xa xôi chắc chắn vẫn bình an. Bà nhắc nhở tôi khi có viết thư cho bố thì không nên kể chuyện giặc đốt nhà, vì sẽ làm cho bố lo lắng, bất an mà không thể yên tâm công tác tốt được:

“Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố
Mày có viết tư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên”

Bà tôi luôn quan tâm đến những thứ dù là nhỏ nhặt nhất như vậy đấy, cuộc sống của tôi, tuổi thơ của tôi được nuôi dưỡng bằng chính tình yêu của bà. Bà đã đốt lên trong tôi ngọn lửa của yêu thương, ngọn lửa của niềm tin mạnh mẽ, cháy bóng như chính ngọn lửa trên bếp lửa mà tôi và bà từng nhen. Giờ đây, dù đã trưởng thành nhưng cuộc sống bên bà vẫn luôn sống mãi trong tôi, bà vẫn là người mà tôi yêu mến và kính trọng nhất.