Ở những làng quê miền Bắc, đâu đâu cũng có cây xoan, một thứ cây quen thuộc, gắn bó với cuộc sống của người nông dân tự bao đời. Từ vùng trung du đất cằn sỏi đá đến vùng châu thổ sông Hồng màu mỡ, xoan được trồng trên đồi hay ven con đường làng uốn lượn quanh co, quanh nhà. Xoan rất dễ sống. Người ta chỉ cần đào một cái hố nho nhỏ, ươm cây xoan con con và đặt vào đó một niềm hi vọng.
    Thời gian trôi qua rất nhanh. Khoảng năm đến sáu năm sau, cây xoan đã trưởng thành. Thân cây cao và thẳng tắp, màu nâu sẫm. Cành xoan khẳng khiu, đầu cành lưa thưa một vài túm lá. Lá xoan mỏng và nhỏ, màu xanh đậm, phất phơ trước gió.

   Cây xoan đẹp nhất là vào cuối tháng ba, mùa hoa xoan nở. Những bông hoa nhỏ bé, cánh tím phớt, điểm mấy chấm đen li ti nở thành từng chùm. Mỗi khi có làn gió nhẹ thổi qua, những chùm hoa lại đong đưa, đong đưa khe khẽ. Không khí trong làng thơm ngát hương hoa xoan, một mùi thơm mộc mạc, dịu dàng hơn cả hoa cau, hoa bưởi.

   Ở làng em, nhà nào cũng trồng xoan. Ngọn xoan cao vượt lên khỏi những khu vườn cây cối xanh um. Sau trận mưa, hoa xoan rơi đầy lối ngõ, rắc trên những luống rau cải xanh mướt và lấm tấm cả trong vại nước trước sân nhà.

   Ngắm hàng xoan trồng trước ngõ, ông em tấm tắc khen cây nào cũng to, cũng đẹp. sang năm là có thể đốn xoan làm cột, dựng thêm chiếc nhà ngang. Gỗ xoan dẻo dai, bền chắc và đặc biệt là không mối mọt nào đục được. Ông bảo em nhớ nhắc ông bữa nào tỉa bớt lá xoan già để ủ làm phân xanh bón lúa.
   Giống như tre, trúc, cây xoan là bạn thân của người nông dân Việt Nam từ ngàn xưa. Xoan mọc ở khắp nơi, không chê đất xấu đất cằn. Nét đẹp giản dị của cây xoan góp phần làm nên vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên thanh bình chốn làng quê Bắc bộ.

Trong tất cả các loại cây ăn quả được trồng trong vườn của ông bà em, em thích nhất là cây xoài cát mà ông em đã trồng từ năm em được ba tuổi. Nó không chỉ là một cây cho gia đình em những trái ngọt mát mỗi khi hè đến mà đây còn là một loài cây cho bóng mát rất hữu ích.

Cây xoài cát được ông em mang giống từ trong miền Nam. Em nghe ông nói là do một người bạn đã từng chiến đấu với ông trong kháng chiến trong một lần ông tới thăm đã đưa giống cho ông. Hồi ông mang cây về trồng em còn bé quá nên không nhớ nhiều, em chỉ nhớ là mỗi ngày hè nào, cây xoài luôn là một trong những điểm đến thú vị của lũ trẻ con trong xóm em. Rồi lại tíu tít nói đủ mọi chuyện trên đời.

Cây xoài của nhà ông em cao bằng một cái nhà xây 2 tầng, tán lá xum xuê, tỏa bóng mát rộng khắp một góc vườn. Thân cây có màu nâu đậm, trên đó có những vằn dọc màu nâu nhạt. Gốc cây to bằng một người ôm, lá cây to và xanh đen. Điều em thích nhất ở cây xoài là nhựa cây có một mùi rất đặc trưng, đó là một mùi nhựa ngai ngái nhưng lại đậm chất xoài trong đó.

Vào mùa xuân, cây đâm chồi nảy lộc và những chùm hoa bé tí ti lại làm rực lên cả góc vườn. Đến mùa hè, cây lại cho những trái xoài thơm ngọt. Quả bằng hai bàn tay người chụm lại, khi quả chín, vỏ có màu vàng và sực nức mùi. Trên quả khi chín còn có những vết đồi mồi tạo nên một vẻ rất riêng cho xoài cát.

Em rất thích ra hóng mát và ngồi nói chuyện với các bạn trong xóm vào những ngày hè nóng nực. Vừa được ngồi dưới gốc cây, vừa được ăn những trái xoài ngọt em lại càng biết ơn công sức chăm sóc cây của ông em để có thể cho chúng em có những trái ngọt như ngày hôm nay.