Mục đích của việc thực hiện quyền dân tộc tự quyết là nhằm bảo đảm bình đẳng dân tộc. Bởi lẽ, quyền này chỉ được nói đến khi có áp bức bằng dân tộc không thể nào chấp nhận được, do đó việc thực hiện quyền dân tộc tự quyết là để xóa bỏ tình trạng áp bức dân tộc đang hiện hữu, thực hiện bình đẳng dân tộc. V.I.Lênin lấy ví dụ về trường hợp Na Uy và Thụy Điển “Na Uy tự trị với tư cách là một bộ phận của Thụy Điển, đã được hưởng quyền tự trị rất rộng rãi cho đến năm 1905, nhưng vẫn không được bình đẳng về quyền lợi với Thụy Điển. Chỉ khi nó tự do phân lập thì nó mới thực tế tỏ rõ và chứng minh là nó được bình đẳng về quyền lợi”(12). Khi Na Uy vẫn nằm trong Thụy Điển dù đã được hưởng chế độ tự trị thì vẫn chưa được bình đẳng thực sự với Thụy Điển và chỉ khi tách ra trở thành một quốc gia độc lập thì Na Uy mới thực sự bình đẳng về mặt quyền lợi với Thụy Điển. Khi có sự áp bức dân tộc thì phải đấu tranh thực hiện quyền dân tộc tự quyết để bảo đảm bình đẳng dân tộc “Bảo vệ, tuyên truyền, thừa nhận quyền đó tức là bảo vệ quyền dân tộc bình đẳng, bác bỏ những mối liên hệ cưỡng bức, đấu tranh chống mọi đặc quyền về mặt nhà nước của bất cứ dân tộc nào”(13). Từ đó, V.I.Lênin phê phán những kẻ cơ hội, cáo buộc những người ủng hộ quyền dân tộc tự quyết là ủng hộ chủ nghĩa phân lập cũng vô lý như buộc những người ủng hộ tự do ly hôn là khuyến khích phá hoại những mối liên hệ gia đình: “Buộc tội những người ủng hộ quyền tự do tự quyết, tức quyền tự do phân lập, là khuyến khích chủ nghĩa phân lập, thì cũng vô lý và cũng giả nhân giả nghĩa như buộc tội những người ủng hộ quyền tự do ly hôn là khuyến khích việc phá hoại những mối liên hệ gia đình”(14). Ủng hộ quyền dân tộc tự quyết không có nghĩa là muốn chia tách thành những quốc gia nhỏ bé, cũng như ủng hộ quyền tự do ly hôn không có nghĩa là khuyến khích ly hôn. Lênin chỉ ủng hộ quyền dân tộc tự quyết khi dân tộc đó đang bị áp bức bằng bạo lực trong một quốc gia dân tộc khác, cũng giống như chỉ ủng hộ ly hôn khi sự trầm trọng của cuộc sống chung là không thể kéo dài, không ly hôn chỉ gây ra đau khổ cho người trong cuộc.