A. Lý thuyết

   I. Quần thể

   1. Định nghĩa

   - Quần thể sinh vật là tập hợp các cá thể cùng loài, sinh sống trong một khoảng không gian nhất định, ở một thời điểm xác định, những cá thể có khả năng sinh sản tạo thành thế hệ mới.

   Ví dụ: Tập hợp các con cá mè đang được nuôi trong cùng 1 ao là một quần thể. Trong đó tập hợp các cá thể cá mè, cá chép, cá rô phi trong ao đó không được tính là một quần thể.

   2. Những đặc trưng cơ bản

   a. Tỉ lệ giới tính

   - Tỉ lệ giới tính là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực/cá thể cái.

   - Tỉ lệ giới tính thay đổi chủ yếu theo nhóm tuổi của quần thể và phụ thuộc vào sự tử vong không đồng đều giữa cá thể đực và cái.

   - Tỉ lệ đực/cái quan trọng vì nó cho thấy tiền năng sinh sản của quần thể.

   b. Thành phần nhóm tuổi

   - Trong 1 quần thể, thông thường có 3 nhóm tuổi chính là: nhóm tuổi trước sinh sản, nhóm tuổi sinh sản, nhóm tuổi sau sinh sản.

   - Để biểu diễn thành phần nhóm tuổi, người ta sử dụng các tháp tuổi. Có 3 dạng tháp tuổi như sau:

   A: Tháp tuổi dạng phát triển

   B: Tháp tuổi dạng ổn định

   C: Tháp tuổi dạng giảm sút

   c. Mật độ quần thể

   - Mật độ quần thể là số lượng hay khối lượng sinh vật có trong một đơn vị diện tích hay thể tích.

   - Mật độ quần thể không cố định mà thay đổi theo mùa, theo năm và phụ thuộc vào chu kì sống của sinh vật.

   - Mật độ quần thể là một đặc trưng quan trọng nhất của quần thể vì nó quyết định mức sử dụng nguồn sống trong môi trường và khả năng sinh sản và tử vong của cá thể.

   3. Quần thể người

   - Ngoài các đặc điểm sinh học như quần thể các sinh vật khác, quần thể người có những đặc trưng kinh tế - xã hội như pháp luật, kinh tế, giáo dục, …

   - Tháp tuổi ở người chia thành 2 nửa: nửa bên phải biểu thị các nhóm tuổi của nữ, nửa bên trái biểu thị các nhóm tuổi của nam.

   - Tăng dân số tự nhiên là kết quả của số người sinh ra nhiều hơn số người tử vong. Trong thực tế, sự tăng giảm dân số còn chịu ảnh hưởng của sự di cư.

   - Việc tăng dân số quá nhanh có thể dẫn đến nhiều ảnh hưởng xấu đến môi trường và xã hội như: thiếu nơi ở, thiếu lương thực, thiếu các cơ sở hạ tầng, … chặt phá rừng, ô nhiễm môi trường.

   - Để hạn chế ảnh hưởng xấu của sự gia tăng dân số, mỗi quốc gia cần phải có chính sách phát triển dân số hợp lí.

   II. Quần xã

   1. Định nghĩa

   Quần xã sinh vật là một tập hợp các quần thể sinh vật thuộc nhiều lài khác nhau cùng sống trong một không gian nhất định.

   Ví dụ: quần xã rừng mưa nhiệt đới, quần xã rừng ngập mặn ven biển, …

   2. Các đặc điểm của quần xã

   3. Mối quan hệ giữa quần xã và ngoại cảnh

   - Các nhân tố vô sinh và hữu sinh luôn ảnh hưởng đến quần xã.

   - Số lượng cá thể của mỗi quần thể trong quần xã luôn luôn được khống chế ở mức độ phù hợp với khả năng của môi trường, tạo nên sự cân bằng sinh học trong quần xã.

   III. Hệ sinh thái

   1. Định nghĩa:

   - Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống của quần xã đó (sinh cảnh).

   - Trong hệ sinh thái, các sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác động lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành 1 hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.

   - Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:

    • Các thành phần vô cơ như: đất đá, nước, chất khoáng, …

    • Sinh vật sản xuất: thực vật.

    • Sinh vật tiêu thụ: động vật ăn thực vật và động vật ăn thịt.

    • Sinh vật phân giải.

   2. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn

   a. Chuỗi thức ăn.

   - Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ đinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía sau, vừa là sinh vật bị mắt xích phía trước tiêu thụ.

   Ví dụ: Cây xanh → Sâu → Bọ ngựa

   b. Lưới thức ăn

   - Chuỗi thức ăn là một tặp hợp các lưới thức ăn có chung nhiều mắt xích tồn tại trong một hệ sinh thái.

Bài tập và câu hỏi trắc nghiệm