Soạn bài: Nghĩa của câu

I. Hai thành phần nghĩa của câu

(trang 6 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2): Hai câu trong mỗi cặp ...

   - Ở cặp a₁ và a₂: cả hai câu đều nói đến sự việc Chí Phèo có một thời ao ước có một gia đình nho nhỏ. Nhưng câu a₁ đi kèm sự đánh giá chưa chắc chắn về sự việc, còn câu a₂ chỉ đề cập đơn thuần đến một sự việc như nó đã xảy ra.

   - Ở cặp b₁ và b₂: cả hai câu đều đề cập đến sự việc người ta cũng bằng lòng, nhưng câu b₁ bộc lộ sự tin tưởng cao vào việc xảy ra sự việc, câu b₂ bày tỏ sự nhìn nhận và thái độ đánh giá bình thường.

II. Nghĩa sự việc

Nghĩa sự việc của câu là thành phần nghĩa ứng với sự việc mà câu đề cập đến.

Luyện tập

Câu 1 (trang 9 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

   - Câu 1: nghĩa sự việc được diễn tả là hai trạng thái (Ao thu lạnh lẽo và nước trong veo)

   - Câu 2: nghĩa sự việc được diễn tả là đặc điểm của một chiếc thuyền (chiếc thuyền – bé tẻo teo).

   - Câu 3, 4: nghĩa sự việc được diễn tả như một quá trình (sóng – gợn; lá – đưa vèo).

   - Câu 5: nghĩa sự việc gồm một quá trình (tầng mây – lơ lửng) và một đặc điểm (trời – xanh ngắt).

   - Câu 6: nghĩa sự việc gồm một đặc điểm (ngõ trúc – quanh co) và một trạng thái (khách – vắng teo).

   - Câu 7: nghĩa sự việc diễn tả các tư thế (tựa gối, buông cần).

   - Câu 8: nghĩa sự việc diễn tả một hành động (cá – đớp).

Câu 2 (trang 9 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

a.

   - Nghĩa sự việc: Xuân là người danh giá nhưng cũng đáng sợ.

   - Nghĩa tình thái: thái độ dè dặt khi đánh giá về Xuân qua các từ: kể, thực, đáng.

b.

   - Nghĩa sự việc: hai người đều chọn nhầm nghề.

   - Nghĩa tình thái: sự phỏng đoán về sự việc chưa chắc chắn qua từ “có lẽ”.

c. Có hai sự việc và hai nghĩa tình thái

   - Sự việc thứ nhất: “họ cũng phân vân như mình” .

   - Nghĩa tình thái: sự việc này được phỏng đoán một cách chưa chắc chắn.

   - Sự việc thứ hai: “mình cũng không biết con gái mình hư hay không”.

   - Nghĩa tình thái: Người nói muốn nhấn mạnh bằng các từ chính, ngay, đến.

Soạn bài: Nghĩa của câu

I. Hai thành phần nghĩa của câu

Câu 1:

a. Câu a1 + a2:

- Giống: cả hai câu đều đề cập đến cùng một sự việc: Chí Phèo từng có thời "ao ước có một gia đình nhỏ".

- Khác:

    + câu a1: kèm theo sự đánh giá chưa chắc chắn về sự việc (từ "hình như")

    + câu a2: để cập đến sự việc như nó đã xảy ra.

b. Cặp câu b1 + b2:

- Giống: cùng đề cập đến sự việc: "người ta cũng bằng lòng".

- Khác:

    + Câu b1: thể hiện sự đánh giá chủ quan của người nói về kết quả sự việc.

    + câu b2: đơn thuần là đề cập đến sự việc.

II. Nghĩa sự việc

Phần này đã được trình bày đầy đủ trong SGK Ngữ văn 11.

III. Luyện tập

Câu 1:

Phân tích nghĩa sự việc trong từng câu thơ của bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến.

- Câu 1: diễn tả hai sự việc (Ao thu lạnh lẽo và nước trong veo) đều là các trạng thái.

- Câu 2: diễn tả một sự việc - đặc điểm (chiếc thuyền - bé).

- Câu 3: một sự việc - quá trình (sóng - gợn).

- Câu 4: một sự việc - quá trình (lá - đưa vèo).

- Câu 5: Gồm hai sự việc - một quá trình (từng mây - lơ lửng) và một đặc điểm (trời - xanh ngắt).

- Câu 6: Gồm hai sự việc - một quá trình (ngõ trúc - quanh co) và một đặc điểm (khách - vắng teo).

- Câu 7: Hai sự việc - đều là các tư thế (tự gối, ôm cần).

- Câu 8: một sự việc - hành động (cá - đớp).

Câu 2:

a.

- Nghĩa sự việc: nói về xuân.

- Nghĩa tình thái: sự công nhận sự danh giá là có thực, nhưng chỉ thực ở một phương diện nào đó, còn ở phương diện khác thì đều là đáng sợ.

b.

- Nghĩa sự việc: quản ngục nghĩ về việc chọn nghề của mình và thầy thơ lại.

- Nghĩa tình thái: thể hiện một phỏng đoán chỉ mới là khả năng, chứ chưa hoàn toàn chắc chắn về việc chọn nhầm nghề.

c. Câu này có hai sự việc và hai tình thái:

- Sự việc 1: Họ cũng phân vân như mình => Thái độ phỏng đoán, chưa chắc chắn (từ "dễ" = "có lẽ" ...)

- Sự việc 2: mình cũng không biết rõ con gái mình có hư hay không.

=> Nhấn mạnh bằng ba từ tình thái ("đến ngay chính mình").

Câu 3:

Nói đến một người có nhiều phẩm chất tốt (biết kính mến khí phách, biết tiếc, biết trọng người có tài) thì không phải là người xấu. Phù hợp với phần nghĩa sự việc ấy, chỉ có thể là tình thái từ mang tính khẳng định mạnh mẽ, vì thế nên cần chọn từ hắn.