Soạn bài truyện Kiều của Nguyễn Du
I. Kiến thức cơ bản
- Nguyễn Du là đại thi hào dân tôc, thiên bài văn học, danh nhân văn hóa, nhà nhân đạo chủ nghĩa, có đóng góp to lớn đối với sự phát triển của văn học Việt Nam.
- "Truyện Kiều" là kiệt tác văn học, kết tinh giá trị hiện thực giá trị nhân đạo và thành tựu nghệ thuật tiêu biểu của văn học dân tộc.
II. Hướng dẫn đọc - hiểu văn bản
Câu 1: Nêu những nét chính về thời đại, gia đình, cuộc đời của Nguyễn Du đã có ảnh hưởng đến việc sáng tác "Truyện Kiều".
- Thời đại và gia đình
+ Nguyễn Du (1765 - 1820) tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên quê ở Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh.
+ Ông sinh trường trong một gia đình đại quý tộc nhiều đời làm quan to và có truyền thống về văn học. Cha là tể tướng Nguyễn Nghiễm.
+ Nguyễn Du sống trong thời kỳ lịch sử đầy biến động, chế độ phong kiến Việt Nam rơi vào khủng hoảng trầm trọng, các tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh - Nguyễn tranh giành quyền lực, phong trào nông dân khởi nghĩa nổi lên khắp nơi đỉnh cao là phong trào Tây Sơn.
- Cuộc đời:
+ Nguyễn Du đã phải sống phiêu bạt nhiều năm ở đất Bắc (1786-1796) rồi sau đó về ở ẩn ở Hà Tĩnh (1796-1802).
+ Nguyễn Ánh lên ngôi mời ông ra làm quan, bất đắc dĩ ông phải nhận lời (1802). Ông từng được cử làm chánh sứ sang Trung Quốc, chuẩn bị đi lần thứ hai thì bị bệnh mất ở Huế.
- Sự nghiệp văn học:
+ Nguyễn Du sáng tác bằng chữ Hán và chữ Nôm.
+ Thơ chữ Hán gồm 3 tập: Thanh Hiên thi tập, Bắc Hành tạp lục, Nam trung tạp ngâm 243 bài.
+ Sáng tác chữ Nôm xuất sắc nhất là Đoạn trường tân thanh (Truyện Kiều).
Đánh giá: Nguyễn Du là người có kiến thức sâu rộng vốn sống phong phú, am hiểu nền văn hóa dân tộc đặc biệt là niềm thương cảm sâu sắc với những đau khổ của nhân dân, là một thiên tài văn học, một nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn.
Câu 2: Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện Kiều.
a. Giá trị nội dung:
- Giá trị hiện thực
+ Là bức tranh về xã hội bất công và tàn bạo
+ Là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người.
+ Là sự lên án những thế lực xấu xa
- Giá trị nhân đạo:
+ Khẳng định tài năng, đề cao nhân phẩm của con người.
+ Đề cao khát vọng chân chính của con người về quyền sống, tình yêu, tự do, hạnh phúc, công lý...
b. Giá trị nghệ thuật: Với truyện Kiều
- Ngôn ngữ văn học dân tộc đạt đến đỉnh cao rực rỡ
- Thể thơ lục bát đạt tới sự tinh luyện nhất.
- Nghệ thuật tự sự đã có sự phát triển vượt bật, từ nghệ thuật dẫn truyền đến nghệ thuật miêu tả thiên nhiên, khắc họa tính cách và miêu tả tâm lí con người.