Cái mâm cơm đã trở thành một vật dụng vô cùng quen thuộc trong các bữa ăn của người Việt từ Bắc vào Nam. Từ xưa đến nay, cái mâm cũng được coi như một nét riêng độc đáo trong bữa cơm người Việt.

Ngày xưa, mâm được làm bằng gỗ tiện, hình tròn, đường kính khoảng sáu đến bảy tấc gồm hai phần: lòng mâm và vành mâm, lòng mâm. Lòng mâm phẳng đều, vành mâm bao quanh và cao hơn lòng mâm một chút. Nhà nghèo thì dùng mâm gỗ mộc, nhà khá giả dùng mâm sơn màu đỏ, gọi là mâm son. Sau này, nhà giàu dùng mâm đúc bằng đồng, trông sang trọng hẳn. Phần lớn các gia đình ngày nay sử dụng mâm nhôm hoặc inoc, vừa rẻ vừa nhẹ nhàng, tiện lợi.

Hàng ngày mâm cơm xuất hiện hai lần, trong bữa cơm trưa và chiều của gia đình. Chiếc mâm có công dụng như một chiếc đĩa lớn để những vật dụng ăn uống và đò ăn cho một bữa ăn. Thay vì khi dọn cơm, dọn ra từng cái bắt, cái đĩa một thì bỏ tất cả vào mâm vừa gọn gang lại tiện lợi. Khi ăn uống, chiếc mâm cơm cũng giúp cho bàn ăn được sạch sẽ vệ sinh hơn, không vất vả khi dọn dẹp.

Trong bữa cơm của người miền Bắc bên đĩa rau muốn luộc, món canh cua, đĩa đậu rắn vàng không thể thiếu được món cà pháo tuy đạm bạc nhưng ấm lòng người việt.

Còn mâm cơm của người miền Nam thường có mấy món được ưa chuộng như: canh chua cá lóc, dưa giá, thịt kho, rau sống….Nhưng cho dù khẩu vị của hai miền có khác nhau nhưng chúng đều được đặt trên chiếc mâm cơm ấm cúng đậm tình người…

Chiếc mâm cơm và những đồ ăn của gia đình còn thể hiện được mức sống của gia đình. Đôi khi còn thể hiện được truyền thống của gia đình đó hay phong tục, tập quán của vùng miền, cũng như khẩu vị sở thích của các tahnfh viên trong gia đình. Một điều quan trọng hơn nữa là thể hiện được sự khéo léo, đảm đang của người phụ nữ trong gia đình.

Chiếc mâm cơm không chỉ tiện lợi dễ dàng khi sử dụng mà dễ dàng khi bảo quản. Những chiếc mâm ngày nay thường bằng nhôm hoặc inoc, dễ rửa, không bám bẩn, chỉ cần thường xuyên lau rửa là sẽ giữ được luôn đẹp như mới. Nên treo mâm lên cao hoặc để ở nơi bằng phẳng, tránh để ngoài nắng hoặc đè vật nặng lên có thể bị cong.

Chiếc mâm cơm giản dị mà quen thuộc đã gắng bó thân thiết với mỗi gia đình chúng ta. Nó là hiện thân của đời sống vật chất và tình thần của người việt, nó vẫn mãi hiện diện dù cuộc sống của chúng ta có hiện đại đến đâu chăng nữa. Hình ảnh chiếc mâm tròn luôn gợi cho ta nhớ đến sự tròn đầy trong tình cảm thương yêu giữa người thân với người thân.