Quy tắc luật thanh của thơ lục bát mà người làm thơ cần nắm là "nhất, tam, ngũ bất luận, nhị, tứ, lục phân minh". Trong đó, các tiếng thứ 1, 3 và 5 có thể là những tiếng tự do, nhưng tiếng thứ 2, 4 và 6 phải tuân theo quy tắc.

• Ở câu lục (6) sẽ gieo theo trình tự các tiếng 2 - 4 - 6 là thanh bằng - trắc - bằng.
• Ở câu bát (8) sẽ gieo theo trình tự các tiếng 2 - 4 - 6 - 8 là thanh bằng - trắc - bằng - bằng.

Ví dụ:

Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương.

Ở ví dụ trên, câu lục gieo đúng bằng - trắc - bằng và ở câu bát gieo đúng bằng - trắc - bằng - bằng.

Tuy nhiên, trong thơ lục bát vẫn sẽ có các trường hợp biến thể khác để tạo nên sự độc đáo và mới lạ hơn mặc dù không đúng quy tắc trên.

Ví dụ:

Chào em cô gái áo vàng
Làm anh mơ màng mà chẳng nói tên.

Ở câu thơ lục bát ví dụ trên, câu lục vẫn gieo đúng bằng - trắc - bằng, nhưng câu bát lại gieo bằng - bằng - trắc - bằng.

Thơ lục bát có sự khác biệt so với các thể thơ khác ở chỗ là nó cho phép người viết gieo nhiều vần trong câu chứ không nhất thiết là chỉ được gieo một vần duy nhất mà thôi. Ưu điểm này sẽ giúp cách làm thơ lục bát trở nên dễ dàng hơn và bài thơ lục bát sẽ có nhịp điệu dễ đọc và dễ thuộc hơn hẳn so với các thể thơ khác.

Ví dụ trích đoạn thơ lục bát Truyện Kiều của Nguyễn Du:

Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.

Xét ví dụ trên, chúng ta có thể thấy rằng vần "a" được gieo ở 3 chỗ là "ta, là, mà", vần "au" được gieo ở 3 chỗ là "nhau, đau, và dâu" hay chính là vần thông na ná nhau.

Ví dụ:

Chờ em chờ tới ngày mai
Dù cho mãi mãi vẫn chung một lòng.

Tuy nhiên, giống như trường hợp câu thơ trên, thơ lục bát vẫn có biến thể về cách gieo vần như vần cuối câu lục không nhất thiết gieo cùng vần thứ sáu câu bát.

Thơ lục bát thông thường sẽ được ngắt nhịp chẵn 2/2/2 ở câu lục và nhịp 4/4 ở câu bát. Tuy nhiên, một số trường hợp sẽ được tác giả đổi qua nhịp 3/3, 3/5… để nhằm nhấn mạnh ý câu thơ hơn.

Ví dụ:

Ngày xuân - con én - đưa thoi.
Thiều quang chín chục - đã ngoài sáu mươi
Cỏ non - xanh tận - chân trời
Cành lê trắng - điểm một vài - bông hoa.

Câu cuối ở ví dụ trên được ngắt nhịp là 3/3/2, bời vì tác giả muốn nhấn mạnh chữ "điểm" với ngụ ý mới là một vài bông hoa. Nếu ngắt nhịp 4/4 theo quy tắc, khi đọc "cành lê trắng điểm - một vài bông hoa" sẽ không hợp lý cho lắm vì "điểm" bị ngắt giữa chừng.