Giá trị của một tác phẩm văn học không chỉ thể hiện ở tài năng sử dụng ngôn từ, hình ảnh, cấu tứ mà còn là sức gợi, sự lắng đọng, trăn trở, suy tư của độc giả khi gấp trang sách lại. Tác phẩm “Bầy chim chìa vôi” là một tác phẩm như thế. Gấp trang sách lại, hình ảnh Mon- cậu bé có tấm lòng nhân hậu, bao dung, vị tha luôn hiện hữu trong tâm tưởng, khơi gợi tình yêu thiên nhiên, cuộc sống trong trái tim bạn đọc.

Nhân vật Mon được xuất hiện trong điều kiện vô cùng đặc biệt vào lúc hai giờ sáng, ngoài trời đang mưa to, nước sông không ngừng dâng lên. Khoảng thời gian đặc biệt, đáng lí ra đây là thời gian mọi người đang chìm vào giấc ngủ thì vẫn có một cậu bé Mon nói ráo hoảnh như thể nó đã thức từ lâu. Có lẽ cậu vẫn chưa ngủ với muôn vàn câu hỏi: “Anh bảo mưa có to không? Anh bảo nước sông lên có to không? … rôi ngập ngừng vì bị Mên cáu nhưng vẫn ngập ngừng hỏi tiếp “ Thế cái bãi cát giữa sông đã ngập chưa?”…Một loạt những câu hỏi liên tiếp được thốt ra khiến độc giả thấy xót ruột, thắc mắc “Hỏi làm gì mà nhiều vậy?” Gây cảm giác hồi hộp, tò mò và thôi thúc phải đọc tiếp những câu tiếp theo để tìm câu trả lời cho chính mình. Lí do là gì vậy? À thì ra là em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối. Nỗi lo ấy vẫn tiếp tục được bộc lộ qua hàng loạt câu hỏi, Nó có bơi được không? Sao nó lại không làm tổ trên bờ? Làm thế nào bây giờ? Nó có bay được không?... cùng với câu cầu khiến: “Mình phải mang nó vào bờ” và những khoảng không gian bị trống- một lúc sau nó lại hỏi… Nỗi lo lắng của Mon cho bầy chim chìa vôi không phải một chốc, một nhát mà đã khiến cậu trằn trọc cả đêm không sao ngủ được. Lòng cậu như lửa đốt với nỗi lo lắng, bất an cho sự an nguy của chúng. Theo dòng tâm trạng của Mon, chúng ta cảm nhận được một cậu bé tuổi cậu nhỏ là tấm lòng không nhỏ.

Tình yêu, sự lo lắng không chỉ ở trong tâm tưởng mà đã thôi thúc khiến cậu hành động. Dù theo tính toán của Mon và Mên trong điều kiện đêm tối trời vẫn mưa, nước đang dâng không khỏi khiến người đọc cũng mang trong lòng sự lo lắng cho sự an nguy của chính hai cậu bé. Nhưng có lẽ đây là dụng ý nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Quang Thiều để chúng ta cảm nhận sâu sắc về sức mạnh của tình yêu thương, lòng nhân ái. Nhờ có tình yêu, lòng nhân ái mà Mon và Mên đã làm những điều tưởng như không thể. Lặn lội trong đêm tối ra gò cát với mong muốn đưa được bầy chim vào bờ. Và hạnh phúc thật sự là trái ngọt là phần thưởng quý giá mà cuộc sống ban tặng cho những người biết yêu thương, lo lắng cho người khác. Đó chính là được tận mắt chứng kiến sự trưởng thành của bầy chim chìa vôi. Đúng lúc nước sông dâng lên nuốt chửng phần còn lại của bãi cát thì ánh bình minh xuất hiện. Trong ánh nắng ban mai, bầy chim bé bỏng và ướt át đột ngột dứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên. Đột nhiên, một chú chim chìa vôi non đã mất đà do đuối sức, đôi cánh của nó dừng lại, rơi như một chiếc lá, thế nhưng nó vẫn kiên cường dùng sức lực của chính bản thân mình để bay lên hòa mình với bầy đàn. Cuối cùng bầy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng đầu tiên trong cuộc đời mình. Đó là khát vọng sinh tồn hay kì tích xảy ra? Có lẽ cả hai nhưng vì là lí do nào thì truyện ngắn cũng để lại trong lòng độc giả một cái kết viên mãn. Đẹp hơn bất cứ cái đẹp nào trong cuộc sống “ Làm sao mày khóc” Em không biết. Câu hỏi ngây ngô của người anh, câu trả lời của em cũng ngây ngô không kém. Họ không biết lí do vì sao mà mình lại khóc. Đó chính là những giọt nước mắt của hạnh phúc. Bao nỗi lo suốt đêm nay đã được giải phóng, trong lòng hai cậu bé lúc này như vừa trút được hòn đá nặng trong lòng nên vui quá, hạnh phúc quá.

Bằng sự cảm nhận, thấu hiểu của nhà thơ, nhà văn Nguyễn Quang Thiều về thế giới tuổi thơ, cùng ngôn ngữ chân thực, gần gũi với cuộc sống đời thường. Bằng nghệ thuật xây dựng tình huống truyện đặc sắc, sử dụng hàng loạt câu nghi vấn, tạo khoảng trống về thời gian, ông đã khắc họa trong trái tim bạn đọc hình tượng nhân vật Mên- Mon, đặc biệt là Mon - cậu bé nhỏ tuổi nhưng tình yêu không nhỏ. Khơi gợi trong lòng người đọc những giá trị nhân văn sâu sắc. Một trái tim nhân hậu và sức mạnh to lớn của tình yêu thương.