• 1858: Pháp tấn công Đà Nẵng, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược. Quân dân ta dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương đã kháng chiến anh dũng, thực hiện kế sách "vườn không nhà trống" khiến Pháp gặp nhiều khó khăn.
• 1859-1862: Pháp chuyển hướng tấn công vào Gia Định và các tỉnh miền Đông Nam Bộ.
  • Gia Định: Quân Pháp chiếm được Gia Định, gây ra nhiều đau thương cho nhân dân.
  • Các tỉnh miền Đông: Kháng chiến diễn ra sôi nổi với nhiều hình thức:
    • Khởi nghĩa vũ trang: Nhân dân các tỉnh đứng lên chống Pháp, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa của Trương Định.
    • Chiến tranh du kích: Quân dân ta sử dụng địa hình, khí hậu để chống trả.
    • Phong trào kháng thuế: Nhân dân không đóng thuế cho Pháp.

• Hiệp ước Nhâm Tuất (1862): Triều đình Huế buộc phải ký hiệp ước, nhường 3 tỉnh miền Đông Nam Bộ cho Pháp.
• Thất bại của cuộc kháng chiến giai đoạn đầu: Do sự yếu kém của triều đình, quân đội vũ khí lạc hậu, thiếu sự phối hợp giữa các lực lượng kháng chiến.

• Thể hiện tinh thần yêu nước, bất khuất của nhân dân ta: Dù gặp nhiều khó khăn, quân dân ta vẫn kiên cường chống Pháp.
• Phơi bày bộ mặt xâm lược của thực dân Pháp: Pháp đã sử dụng mọi thủ đoạn tàn bạo để chiếm đất, cướp của, gây đau khổ cho nhân dân Việt Nam.
• Bài học kinh nghiệm: Để giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến, cần có sự đoàn kết, lãnh đạo đúng đắn và sự ủng hộ của nhân dân.

Cuộc kháng chiến chống Pháp từ năm 1858 đến năm 1862 là một trang sử hào hùng của dân tộc Việt Nam. Mặc dù thất bại trong giai đoạn đầu, nhưng tinh thần yêu nước của nhân dân ta đã được khẳng định và trở thành động lực cho những cuộc kháng chiến tiếp theo.

I. Tình hình Việt Nam đến giữa thế kỉ XIX trước khi thực dân Pháp xâm lược

- Chế độ phong kiến đã lâm vào khủng hoảng, suy yếu trầm trọng.

- Kinh tế:

+ Nông nghiệp sa sút; mất mùa, đói kém liên miên

+ Công thương nghiệp đình đốn. Nhiều chính sách của nhà nước  đã làm ảnh hưởng tới sự phát triển của thủ công nghiệp và thương nghiệp

- Quân sự yếu kém, lạc hậu.

- Xã hội: Đời sống nhân dân khó khăn. Khởi nghĩa nông dân liên tiếp nổ ra.

- Đối ngoại sai lầm: Chính sách cấm đạo và xua đuổi giáo sĩ đã gây bất hoà trong nhân dân, tạo kẽ hở cho kẻ thù lợi dụng.

II. Quá trình xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp.

1. Chiến sự ở Đà Nẵng năm 1858

- 1/9/1858, liên quân Pháp – Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng với kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh”.

- Trước tình thần chiến đấu của quân và dân ta, quân Pháp - Tây Ban Nha bị cầm chân suốt 5 tháng trên bán đảo Sơn Trà. 

→Kế hoạch đánh nhanh, thắng nhanh của Pháp bước đầu thất bại.

2. Thưc dân Pháp tấn công Gia Định

- 17/2/1859, Pháp đánh thành Gia Định, quân triều đình nhanh chóng tan rã nhưng trước tinh thần chiến đấu của nhân dân ta

-> Kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh bị thất bại hoàn toàn →Pháp chuyển sang kế hoạch đánh lâu dài, chinh phục từng gói nhỏ.

 - Đầu năm 1860, nước Pháp gặp nhiều khó khăn ở chiến trường Trung Quốc và Italia-> Dừng các cuộc tấn công, lực lượng địch ở Gia Định rất mỏng.

3. Pháp đánh chiếm miền Đông Nam kì. Hiệp ước 5-6-1862.

- 23/2/1861, Pháp tấn công và chiếm Đại Đồn Chí Hoà-Đại đồn phòng thủ lớn nhất Đông Nam Á của triều Nguyễn.

- Tiếp đó Pháp chiếm luôn Định Tường (12/4/1861), Biên Hoà (18/12/1861),Vĩnh Long(23/3/1862).

-Tuy nhiên chúng không thể kiểm soát (bình định) các vùng đã chiếm đóng do vấp phải phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân.

- 5/6/1862, triều đình Huế kí với Pháp Hiệp ước Nhâm Tuất, nhượng hẳn cho Pháp ba tỉnh miền Đông Nam Kì.

4. thực dân Pháp đánh chiếm 3 tỉnh miền Tây Nam Kì.

- Sau khi xâm chiếm Campuchia (1863), Pháp yêu cầu triều đình giao nốt cho chúng ba

tỉnh miền Tây

- Lợi dụng sự bạc nhược của triều đình, 20/6/1867, Pháp dàn trận trước thành Vĩnh Long, Phan Thanh Giản nộp thành.

- Từ 20 đến 24/6/1867, Pháp chiếm ba tỉnh miền Tây Nam Kì ( Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên) không tốn một viên đạn.

5. Pháp tiến đánh Bắc Kì. 

a. Thực dân Pháp tiến đánh Bắc Kì lần thứ nhất (1873).

- Sau khi thiết lập bộ máy cai trị ở Nam Kì, Pháp ráo riết chuẩn bị đánh chiếm Bắc Kì.

+ Cho gián điệp do thám tình hình miền Bắc

 + Tổ chức các đạo quân nội ứng

- Pháp dựng lên vụ “Đuypuy” ở Hà Nội. Lấy cớ giải quyết vụ Đuypuy để đem quân ra Bắc

- Ngày 20/11/1873,Pháp tấn công thành Hà Nội -> sau đó mở rộng đánh chiếm các tỉnh đồng bằng sông Hồng

- Ngày 21/12/1873, quân ta phục kích địch ở Cầu Giấy, Gácniê tử trận.

→kế hoạch đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất của thực dân Pháp thất bại.

- Ngày 15/3/1874 triều đình ký với thực dân

Pháp điều ước Giáp Tuất, 6 tỉnh Nam Kì chính thức thuộc Pháp.

b. Thực dân Pháp tiến đánh bắc Kì lần thứ hai (1882-1883). Thực dân Pháp tấn công cửa biển Thuận An. 

- Bối cảnh: Kinh tế TBCN ở Pháp ngày càng phát triển.

-Năm 1882, vin cớ triều đình Huế vi phạm Hiệp ước 1874, Pháp kéo ra Bắc.

+ 3/4/1882, Pháp đổ bộ lên Hà Nội.

+ 25/4/1882, nổ súng chiếm thành Hà Nội.

+ 3/1883, chiếm mỏ than Hòn Gai, Quảng Yên, Nam Định..

+19/05/1883, thất bại trong trận Cầu Giấy lần hai của quân dân ta, tướng Rivie tử trận. 

- 25/8/1883, nhà Nguyễn phải kí Hiệp ước Hácmăng với Pháp→quá trình xâm lược của thực dân Pháp về cơ bản được hoàn thành.

-6/6/1884, Pháp kí với triều đình hiệp ước Patonot→ chính thức áp đặt nền bảo hộ trên toàn bộ nước Việt Nam.