Dưới đây là thông tin chính về tác giả Ai-tơ-ma-tốp và tác phẩm "Người thầy đầu tiên":

• Năm sinh: 12 tháng 12 năm 1928
• Năm mất: 10 tháng 6 năm 2008
• Quê quán: Ai-tơ-ma-tốp sinh ra tại làng Suy-Mu, tỉnh Talas, Kirghizstan.
• Phong cách sáng tác: Ông được biết đến với phong cách viết giàu cảm xúc, mang đậm tính nhân văn, thường khắc họa những giá trị văn hóa, phong tục tập quán của dân tộc và con người vùng núi.
• Tác phẩm nổi bật: Một số tác phẩm tiêu biểu của Ai-tơ-ma-tốp bao gồm "Bạch tuộc", "Ngày dài như năm", "Khi trời sáng" và "Người thầy đầu tiên".

• Xuất xứ: Tác phẩm được sáng tác vào năm 1963, nằm trong tập truyện ngắn "Đồi núi cao nguyên".
• Thể loại: Tác phẩm thuộc thể loại truyện ngắn.
• Phương thức biểu đạt: Tác phẩm sử dụng phương thức biểu đạt tự sự, kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
• Bố cục: Tác phẩm được chia thành ba phần chính:
  1. Ký ức về người thầy.
  2. Những bài học quý giá từ người thầy.
  3. Tình cảm và lòng biết ơn của nhân vật với người thầy.

Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

Người thầy đầu tiên là truyện vừa, sáng tác năm 1962, lấy bối cảnh cuộc sống ở một vùng Quê miền núi còn rất lạc hậu ở Cư-rơ-gư-đơ-xtan (Kyrgyzstan) vào những năm đầu thế kỉ XX. Nhân vật chính là An-tu-nai (Altyna), một cô bé mồ côi, phải sống với gia đình chú thím, bị đối xử tàn nhẫn,… Thầy Đuy-sen (Dyuishen) đã kiên trì dạy An-tu-nai học chữ; hết lòng bảo vệ và giúp An-tu-nai có cơ hội lên thành phố tiếp tục việc học hành. An-tư-nai rất yêu quý thầy Đuy-sen nhưng do hoàn cảnh, thầy trò phải xa cách rồi bật tin nhau. Mấy chục năm sau, An-tư-nai đã là một viện sĩ, trở về thăm làng và gặp lại người thầy đầu tiên của minh trong một tình huống rất éo le. Bà đã viết thư nhờ người hoạ sĩ đồng hương kể lại câu chuyện về thầy Đuy-sen như một hành động chuộc lỗi.

Tác phẩm kể về câu chuyện của thầy Đuy Sen được cử đến ngôi làng nghèo nàn trên vùng cao nguyên Cư Rơ Gư Dơ Xtan để dạy học. Khi mới đến làng, thầy Đuy sen gặp rất nhiều khó khăn vì không có trường lớp và người dân làng chưa hiểu hết tầm quan trọng của giáo dục, thậm chí còn tỏ ra nghi ngờ, xa lánh. Dù vậy, thầy vẫn quyết tâm mở lớp, dạy chữ cho các em nhỏ trong làng dưới một gốc cây cũ.Trong số các học sinh, An tư nai -một cô bé mồ côi sống với gia đình chú thím hà khắc – đã khiến thầy Duysen đặc biệt quan tâm. Thầy nhìn thấy ở An Tư Nai tiềm năng và khát vọng vươn lên, dù cô bé phải chịu nhiều thiệt thòi và khó khăn trong cuộc sống. Nhờ sự động viên và khích lệ của thầy, An Tư Nai dần vượt qua những trở ngại, quyết tâm học hành để thay đổi cuộc đời.Qua thời gian, nhờ có sự dẫn dắt và tình thương của thầy Đuy Sen , An Tư nai đã đạt được nhiều thành công, trở thành một người phụ nữ có địa vị và tri thức. Cô luôn ghi nhớ công ơn của thầy – người đã giúp cô chạm đến ước mơ đầu tiên. Giờ cô đã là viện sĩ có số có mã ở thành phố , cô nhờ 1 họa sĩ vẽ tranh lại thầy Đuy Sen , ban đầu người họa sĩ không biết vẽ gì và gần như bỏ cuộc nhưng nhờ ý chí , cộng thêm sự có tâm với nghề , người họa sĩ đã vẽ được bức tranh thầy Đuy Sen đón An Tư nai lên thành phố.