Bài thơ mở đầu với những câu thơ rất giản dị nhưng cũng chứa đựng nhiều hàm ý sâu sắc:

"Tự trào"

"Tôi là một kẻ không danh, Mà lại có tật hay than, hay cười."

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Nguyễn Khuyến đã tự nhận xét về bản thân mình. Câu thơ "không danh" thể hiện sự tự giễu về việc không có danh vọng, không được trọng dụng trong xã hội. Tuy nhiên, điều này cũng làm nổi bật một sự thật trớ trêu: ông không được trọng dụng, nhưng ông lại không có cách nào để thay đổi, có lẽ vì cái xã hội này đã quá nặng nề về danh lợi.

"Tôi lại có tật hay than, hay cười." Câu này làm nổi bật sự mâu thuẫn trong tâm hồn của tác giả. Mặc dù không có danh vọng, cuộc sống của ông cũng không được như ý muốn, nhưng ông vẫn phải sống với một thái độ trào phúng, tự giễu, có thể hiểu là ông đã tự mình cười vào cái sự bất lực và sự nhọc nhằn của bản thân trong xã hội phong kiến.
 

Sự trào phúng trong bài thơ thể hiện rất rõ trong cách Nguyễn Khuyến sử dụng ngôn từ, hình ảnh và nhịp điệu thơ. Câu thơ thể hiện sự mỉa mai không chỉ đối với bản thân, mà còn phản ánh sự vô nghĩa của những danh vọng trong xã hội phong kiến:

**"Rượu chè là thứ không có thèm, Bạc tiền lại càng chẳng mặn mà."

Câu thơ này cho thấy một sự từ bỏ, một thái độ khinh thường đối với những thứ mà xã hội phong kiến cho là quan trọng. Nguyễn Khuyến không chỉ từ bỏ quan trường, mà còn từ bỏ những mối quan tâm về vật chất như tiền bạc, danh lợi. Ông không màng đến sự hào nhoáng của một cuộc sống xa hoa, mà tìm thấy niềm vui trong sự tự do, thanh thản.
Qua bài thơ "Tự trào", Nguyễn Khuyến không chỉ tự giễu cợt chính bản thân mà còn phê phán một xã hội phong kiến đầy rẫy những giá trị sai lầm. Sự trào phúng trong bài thơ thể hiện một tinh thần phê phán sâu sắc và tinh tế, đồng thời cũng phản ánh một cái nhìn nhân văn về cuộc sống và xã hội. Dù sống trong nghèo khó, nhưng tác giả vẫn giữ được sự bình thản, thanh thản, không màng đến danh lợi. Bài thơ mang đậm phong cách của Nguyễn Khuyến: vừa mỉa mai, vừa hài hước, nhưng cũng đầy triết lý sâu sắc về cuộc sống và con người.