Để minh họa và giải thích hai hiện tượng về tỷ lệ phân huyết (genotype) 3:1 giữa hai loài khác nhau với các đặc điểm khác nhau trong phân bố giới tính, chúng ta xét ví dụ với hai loài động vật giả định: loài A và loài B.

### Loài A: Phân bố tỷ lệ cá thể đồng đều giữa đực và cái

**Ví dụ:** Giả sử loài A là một loài côn trùng (ví dụ như ruồi giấm) với tính trạng màu sắc cánh được kiểm soát bởi một gen đơn. Ví dụ, cánh có màu đỏ (A) là trội so với cánh màu trắng (a).

1. **Giả thuyết:** Tại một quần thể ruồi giấm, 100 cá thể được sinh ra từ một cặp bố mẹ có kiểu gen Aa (màu đỏ).
2. **Phân tích:**
- Có thể thực hiện phép lai giữa AA x aa hay Aa x Aa.
- Tỷ lệ phân bố kiểu gen: AA (25%) : Aa (50%) : aa (25%). Khi tính loại hình, ta có:
- AA, Aa: màu đỏ (75%)
- aa: màu trắng (25%)
- Tỷ lệ kiểu hình ở loài này là 3:1 giữa màu đỏ và màu trắng, và do sự không phân biêt về giới tính trong tổ hợp, cá thể đực và cái đều có tỷ lệ giống nhau (75% đực có cánh màu đỏ và 75% cái có cánh màu đỏ).

### Loài B: Phân bố tỷ lệ cá thể không đồng đều giữa đực và cái

**Ví dụ:** Loài B là một loài bò sát (ví dụ như rắn) với tính trạng màu sắc da cũng được kiểm soát bởi một gen đơn. Chẳng hạn, màu da xanh (A) là trội so với màu da nâu (a).

1. **Giả thuyết:** Tại một quần thể rắn, vùng sinh sống của chúng có hiện tượng không đều về giới tính do tỷ lệ đực cái khi sinh ra.
2. **Phân tích:**
- Nếu tổng số rắn sinh ra từ một cặp bố mẹ Aa là 100, nhưng trong đó có 80 cá thể đực và 20 cá thể cái.
- Khi thực hiện phép lai:
- Tỷ lệ kiểu gen vẫn giữ nguyên: AA (25%) : Aa (50%) : aa (25%). Từ đó, ta có:
- Đối với cá thể đực (80 cá thể): có thể sẽ chứng kiến tỷ lệ nhiều hơn về màu xanh do có các kiểu gen AA, Aa chiếm phần lớn: 75% (60 đực có màu xanh và 20 đực có màu nâu).
- Đối với cá thể cái (20 cá thể): chỉ có phần nhỏ mang kiểu gen aa, độc quyền hơn tỷ lệ 3:1. Tức là 15 cái có màu xanh và 5 cái có màu nâu (do tỷ lệ không đồng đều).
- Từ đó, tỷ lệ kiểu hình ở loài này vẫn là 3:1 giữa màu xanh và màu nâu, nhưng không phân bố đồng đều giữa cá thể đực và cái (có thể là 60 đực xanh và 15 cái xanh, ngược lại 20 đực nâu và 5 cái nâu).

### Giải thích hiện tượng

- **Loài A** có sự phân bố đều giữa đực và cái, điều này cho phép tỷ lệ di truyền của bố mẹ được truyền đều đến các con, mà không bị tác động bởi giới tính.
- **Loài B** cho thấy sự không đồng đều về tỷ lệ giới tính trong quần thể, có thể do yếu tố môi trường, di truyền hoặc một số đặc điểm sinh học nào đó, dẫn đến ảnh hưởng khác nhau trong tỷ lệ phân bố tính trạng đặc trưng.

Tóm lại, cả hai trường hợp đều cho thấy hiện tượng phân huyết 3 trội:1 lặn, nhưng yếu tố giới tính có ảnh hưởng lớn đến cách hình thành và phân bố các cá thể trong quần thể.