"Chợ Tết" của Đoàn Văn Cừ là một bức tranh sống động, đầy màu sắc về phiên chợ Tết truyền thống ở vùng nông thôn Việt Nam. 15 câu thơ đầu tiên của bài thơ đã phác họa một cách tài tình khung cảnh buổi sớm mai, không khí nhộn nhịp của phiên chợ và những nét đẹp văn hóa đặc trưng của ngày Tết.
Mở đầu đoạn thơ là khung cảnh buổi sớm tinh mơ, khi thiên nhiên còn chìm trong màn sương huyền ảo:
"Dải mây trắng trên đỉnh núi dần phai, Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà tranh. Trên con đường viền trắng mép đồi xanh,"
Hình ảnh "dải mây trắng trên đỉnh núi dần phai" gợi tả sự chuyển giao nhẹ nhàng giữa đêm và ngày. Từ "dần phai" diễn tả sự tan biến từ từ của màn đêm, nhường chỗ cho ánh bình minh. Sương sớm được tác giả nhân hóa qua hình ảnh "ôm ấp nóc nhà tranh", mang đến cảm giác ấm áp, gần gũi. Màu "hồng lam" của sương là một nét chấm phá độc đáo, sự pha trộn giữa màu hồng của ánh bình minh và màu lam của sương sớm, tạo nên một không gian thơ mộng, huyền ảo. Con đường làng hiện lên với những đường nét tinh tế: "viền trắng mép đồi xanh", vừa gợi tả sương sớm còn đọng trên cỏ ven đường, vừa gợi tả màu xanh của đồi núi.
Không gian tĩnh lặng của buổi sớm mai dần nhường chỗ cho sự náo nhiệt, tấp nập của phiên chợ:
"Người trên đường gánh gánh chạy đi quanh. Con bò vàng nghộ nghĩnh đuổi theo sau, Sương tan trong ánh nắng. Vài tia đầu, Đã rọi trên những cành cây trụi lá."
Hình ảnh "người trên đường gánh gánh chạy đi quanh" diễn tả nhịp sống hối hả, tất bật của người dân khi đi chợ Tết. Từ "chạy" không chỉ diễn tả tốc độ di chuyển mà còn thể hiện sự háo hức, mong chờ của mọi người. Hình ảnh "con bò vàng nghộ nghĩnh đuổi theo sau" là một nét chấm phá hài hước, đáng yêu, đậm chất thôn quê, làm cho bức tranh chợ Tết thêm phần sinh động. Ánh nắng ban mai bắt đầu xuất hiện, "sương tan trong ánh nắng", "vài tia đầu đã rọi trên những cành cây trụi lá", báo hiệu một ngày mới tươi đẹp.
Không khí chợ Tết càng thêm rộn ràng với hình ảnh những đứa trẻ:
"Đám trẻ con ríu rít chạy theo cha, Mặc áo mới, khăn tươi, đi chợ Tết."
Từ láy "ríu rít" diễn tả âm thanh vui vẻ, nô đùa của trẻ con. Hình ảnh "áo mới, khăn tươi" thể hiện niềm vui sướng, háo hức của trẻ thơ khi được đi chợ Tết, được diện những bộ quần áo mới.
Phiên chợ Tết còn là nơi gặp gỡ, giao lưu của mọi người:
"Những người mẹ gánh hàng rau tươi thắm, Những cụ già chống gậy bước lom khom, Cô gái thôn yếm đỏ che môi cười."
Những hình ảnh "người mẹ gánh hàng rau tươi thắm", "cụ già chống gậy bước lom khom", "cô gái thôn yếm đỏ che môi cười" đã khắc họa chân thực hình ảnh những con người ở phiên chợ Tết, mỗi người một dáng vẻ, một công việc, nhưng đều góp phần tạo nên bức tranh chợ Tết đầy màu sắc.
Những nét văn hóa truyền thống cũng được tái hiện trong phiên chợ:
"Vài cụ đồ nho gò lưng trên phản, Bên nghiên mực vài tờ giấy đỏ. Rồi người bán tranh quê, mua tranh về."
Hình ảnh "cụ đồ nho gò lưng trên phản, bên nghiên mực vài tờ giấy đỏ" gợi nhớ đến tục lệ xin chữ đầu năm. Hình ảnh "người bán tranh quê, mua tranh về" thể hiện nét đẹp văn hóa chơi tranh Tết của người Việt.
Tóm lại, 15 câu thơ đầu của bài "Chợ Tết" đã vẽ nên một bức tranh sinh động, tươi vui về phiên chợ Tết ở vùng nông thôn. Bằng việc sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, màu sắc và âm thanh, tác giả đã tái hiện một cách chân thực và sống động không khí nhộn nhịp, tưng bừng của ngày Tết cổ truyền.