1. Nguyên nhân:
Độ nghiêng của trục Trái Đất: Đây là nguyên nhân chính. Vì trục Trái Đất nghiêng, nên trong quá trình quay quanh Mặt Trời, lúc thì bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn, lúc thì bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn.
Chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời: Trái Đất quay quanh Mặt Trời theo quỹ đạo hình elip trong khoảng thời gian 365 ngày.
2. Diễn biến:
Trong một năm, có bốn thời điểm quan trọng đánh dấu sự thay đổi của các mùa:
Xuân phân (khoảng 21/3): Ánh sáng Mặt Trời chiếu vuông góc vào xích đạo. Cả hai bán cầu Bắc và Nam nhận được lượng ánh sáng và nhiệt tương đương, ngày và đêm dài bằng nhau trên toàn Trái Đất.
Hạ chí (khoảng 21/6): Bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều nhất. Bán cầu Bắc nhận được nhiều ánh sáng và nhiệt nhất, ngày dài nhất và đêm ngắn nhất. Bán cầu Nam ngược lại, nhận được ít ánh sáng và nhiệt nhất, ngày ngắn nhất và đêm dài nhất.
Thu phân (khoảng 23/9): Tương tự như Xuân phân, ánh sáng Mặt Trời chiếu vuông góc vào xích đạo. Cả hai bán cầu nhận được lượng ánh sáng và nhiệt tương đương, ngày và đêm dài bằng nhau.
Đông chí (khoảng 22/12): Bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều nhất. Bán cầu Nam nhận được nhiều ánh sáng và nhiệt nhất, ngày dài nhất và đêm ngắn nhất. Bán cầu Bắc ngược lại, nhận được ít ánh sáng và nhiệt nhất, ngày ngắn nhất và đêm dài nhất.
3. Đặc điểm của các mùa:
Mùa xuân: Thời tiết ấm áp, cây cối đâm chồi nảy lộc.
Mùa hạ: Thời tiết nóng bức, mưa nhiều.
Mùa thu: Thời tiết mát mẻ, khô hanh.
Mùa đông: Thời tiết lạnh giá, có tuyết ở những vùng vĩ độ cao.
4. Sự khác biệt giữa các vĩ độ:
Vùng nhiệt đới (gần xích đạo): Góc chiếu của ánh sáng Mặt Trời ít thay đổi trong năm, nên nhiệt độ tương đối ổn định, thường chỉ có hai mùa là mùa mưa và mùa khô.
Vùng ôn đới (giữa vĩ độ thấp và vĩ độ cao): Có bốn mùa rõ rệt (xuân, hạ, thu, đông) do góc chiếu của ánh sáng Mặt Trời thay đổi đáng kể trong năm.
Vùng hàn đới (gần cực): Góc chiếu của ánh sáng Mặt Trời rất nhỏ, thậm chí có thời điểm Mặt Trời không xuất hiện, nên nhiệt độ rất thấp, thường có băng tuyết quanh năm.
Tóm lại: Hiện tượng các mùa trên Trái Đất là kết quả của sự kết hợp giữa độ nghiêng của trục Trái Đất và chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời. Điều này dẫn đến sự phân bố ánh sáng và nhiệt không đồng đều trên bề mặt Trái Đất trong suốt một năm, tạo ra các mùa khác nhau.