1. Giai đoạn 1949-1954: Ủng hộ và giúp đỡ lẫn nhau trong cách mạng:
Bối cảnh: Năm 1949, nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Trung Quốc. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cũng đang tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp.
Quan hệ: Trung Quốc là một trong những nước đầu tiên công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (18/1/1950). Trung Quốc đã viện trợ cho Việt Nam về quân sự, kinh tế và chính trị, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp, đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954.
Đặc điểm: Đây là giai đoạn quan hệ hữu nghị tốt đẹp giữa hai nước, dựa trên nền tảng ý thức hệ cộng sản và mục tiêu chung là đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc.
2. Giai đoạn 1954-1965: Tiếp tục hợp tác và ủng hộ:
Bối cảnh: Sau Hiệp định Genève 1954, Việt Nam tạm thời bị chia cắt thành hai miền. Miền Bắc tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội, miền Nam tiếp tục cuộc đấu tranh chống chính quyền Việt Nam Cộng hòa, được Mỹ hậu thuẫn.
Quan hệ: Trung Quốc tiếp tục viện trợ cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước. Hai nước có sự hợp tác chặt chẽ trong nhiều lĩnh vực.
Đặc điểm: Quan hệ hai nước tiếp tục phát triển tốt đẹp, thể hiện tinh thần "vừa là đồng chí, vừa là anh em".
3. Giai đoạn 1965-1975: Ủng hộ Việt Nam chống Mỹ, nhưng bắt đầu xuất hiện những bất đồng:
Bối cảnh: Mỹ can thiệp ngày càng sâu vào chiến tranh Việt Nam, leo thang chiến tranh phá hoại miền Bắc.
Quan hệ: Trung Quốc vẫn tiếp tục viện trợ cho Việt Nam chống Mỹ, nhưng đồng thời cũng bắt đầu xuất hiện những bất đồng về đường lối và chiến lược. Đặc biệt là sau sự kiện "Cách mạng Văn hóa" ở Trung Quốc, quan hệ hai nước có những dấu hiệu rạn nứt.
Đặc điểm: Mặc dù vẫn ủng hộ Việt Nam chống Mỹ, nhưng quan hệ hai nước bắt đầu xuất hiện những mâu thuẫn tiềm tàng.
4. Giai đoạn 1975-1979: Xung đột biên giới và chiến tranh:
Bối cảnh: Sau khi Việt Nam thống nhất đất nước năm 1975, quan hệ Việt Nam - Trung Quốc ngày càng xấu đi. Một trong những nguyên nhân chính là vấn đề Campuchia, khi Việt Nam ủng hộ chính phủ Heng Samrin lật đổ chế độ Khmer Đỏ, vốn được Trung Quốc ủng hộ.
Quan hệ: Năm 1979, Trung Quốc phát động cuộc chiến tranh xâm lược biên giới phía Bắc Việt Nam. Quan hệ hai nước rơi vào tình trạng đối đầu căng thẳng.
Đặc điểm: Đây là giai đoạn quan hệ hai nước xấu nhất, với xung đột vũ trang trực tiếp.
5. Giai đoạn 1979-1991: Tiếp tục căng thẳng và bắt đầu quá trình bình thường hóa:
Bối cảnh: Sau cuộc chiến tranh biên giới, quan hệ hai nước vẫn tiếp tục căng thẳng. Tuy nhiên, vào cuối những năm 1980, cả Việt Nam và Trung Quốc đều bắt đầu tiến hành cải cách kinh tế và nhận thấy sự cần thiết phải bình thường hóa quan hệ.
Quan hệ: Quá trình bình thường hóa quan hệ Việt - Trung bắt đầu từ cuối những năm 1980 và chính thức được thiết lập vào tháng 11 năm 1991, đánh dấu kết thúc một giai đoạn đầy biến động trong lịch sử quan hệ hai nước.
Đặc điểm: Giai đoạn này chứng kiến sự chuyển biến từ đối đầu sang đối thoại, chuẩn bị cho một giai đoạn quan hệ mới.
Tóm lại: Giai đoạn 1949-1991 trong quan hệ Việt Nam - Trung Quốc là một giai đoạn phức tạp, bao gồm cả những thời kỳ hợp tác hữu nghị và những thời kỳ xung đột căng thẳng. Tuy nhiên, việc bình thường hóa quan hệ vào năm 1991 đã mở ra một chương mới trong quan hệ hai nước, hướng tới hợp tác và phát triển.