I. Lợi ích của nguyên sinh vật:
Trong chuỗi thức ăn và hệ sinh thái:
Là thức ăn cho các sinh vật khác: Nhiều nguyên sinh vật, đặc biệt là các loài tảo đơn bào (ví dụ: tảo silic, tảo lục), là nguồn thức ăn quan trọng cho động vật phù du, giáp xác, cá nhỏ và các sinh vật thủy sinh khác. Chúng đóng vai trò là mắt xích đầu tiên trong chuỗi thức ăn dưới nước, cung cấp năng lượng cho toàn bộ hệ sinh thái.
Tham gia vào quá trình phân hủy: Một số nguyên sinh vật, như trùng roi, sống trong ruột mối và giúp mối tiêu hóa cellulose trong gỗ. Các loài khác sống trong đất và tham gia vào quá trình phân hủy chất hữu cơ, giúp đất màu mỡ.
Quang hợp và sản xuất oxy: Tảo là nhóm nguyên sinh vật quang hợp quan trọng, chiếm phần lớn sản lượng oxy trên Trái Đất. Chúng đóng góp đáng kể vào việc duy trì bầu khí quyển và chu trình carbon.
Trong nông nghiệp:
Kiểm soát sinh học: Một số nguyên sinh vật ký sinh trên côn trùng gây hại cho cây trồng, giúp kiểm soát dịch hại một cách tự nhiên.
Cải tạo đất: Một số loài sống trong đất giúp cải thiện cấu trúc đất và khả năng giữ nước của đất.
Trong công nghiệp và nghiên cứu khoa học:
Sản xuất các chất hữu ích: Một số loài tảo được nuôi cấy để sản xuất các chất như agar (dùng trong thực phẩm và môi trường nuôi cấy vi sinh vật), carrageenan (chất làm đặc trong thực phẩm), và các chất dinh dưỡng khác.
Đối tượng nghiên cứu: Nguyên sinh vật được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu sinh học tế bào, di truyền học, sinh thái học và y học. Ví dụ, trùng roi xanh (Euglena) được dùng để nghiên cứu về quang hợp, trùng giày (Paramecium) được dùng để nghiên cứu về di chuyển và phản ứng với môi trường.
II. Tác hại của nguyên sinh vật:
Gây bệnh cho người và động vật:
Bệnh do động vật nguyên sinh:
Bệnh sốt rét: Do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền qua muỗi Anopheles.
Bệnh ngủ châu Phi: Do Trypanosoma brucei gây ra, lây truyền qua ruồi tse-tse.
Bệnh lỵ amip: Do Entamoeba histolytica gây ra, lây truyền qua đường tiêu hóa.
Bệnh Giardia: Do Giardia lamblia gây ra, lây truyền qua đường tiêu hóa, gây tiêu chảy.
Bệnh Toxoplasma: Do Toxoplasma gondii gây ra, có thể lây truyền qua tiếp xúc với phân mèo hoặc ăn thịt sống.
Bệnh do tảo: Một số loài tảo biển nở hoa (tảo độc) có thể sản xuất độc tố gây hại cho sinh vật biển và con người nếu ăn phải hải sản bị nhiễm độc.
Gây hại cho môi trường:
Hiện tượng tảo nở hoa: Sự phát triển quá mức của tảo trong môi trường nước (do ô nhiễm dinh dưỡng) gây ra hiện tượng tảo nở hoa, làm cạn kiệt oxy trong nước, gây chết cá và các sinh vật thủy sinh khác.
Ảnh hưởng đến hệ sinh thái: Một số loài nguyên sinh vật ngoại lai có thể xâm lấn và cạnh tranh với các loài bản địa, gây mất cân bằng hệ sinh thái.
Xem thêm (+)