Toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế là tiến trình phức tạp, vận động, phát triển dưới tác động của các mâu thuẫn được biểu hiện thông qua các dạng thức của cuộc đấu tranh giữa các lực lượng xã hội. Giải quyết mối quan hệ giữa hợp tác và đấu tranh trong hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, suy cho cùng, là nhằm thiết lập một “trật tự” kinh tế thế giới mới có khả năng đảm bảo cho sự phân phối các lợi ích giữa các quốc gia dân tộc một cách hợp lý hơn.

Đấu tranh lúc đầu chỉ xuất hiện từ sự khác nhau về lợi ích nào đó. Qua đấu tranh, những khác biệt đó có thể dần giảm đi hay phát triển thành những mâu thuẫn gay gắt. Sự khác biệt về lợi ích sẽ giảm đi khi giữa chủ thể và khách thể từng bước có sự “thỏa hiệp” để nâng tầm cao của hợp tác. Đồng thời, sự khác biệt có thể ngày càng phát triển tạo thành mâu thuẫn và đòi hỏi được giải quyết. Khi mâu thuẫn được giải quyết, sự thống nhất mới ra đời thay thế sự thống nhất đã có và phá vỡ quan hệ hợp tác đã được xác lập.    

Trong những điều kiện nhất định và những mối quan hệ xác định thì hợp tác hay đấu tranh, mặt này có thể nổi trội hơn so với mặt kia. Sau các cuộc đấu tranh quyết liệt, chiều hướng hợp tác thường biểu hiện ra bên ngoài mạnh mẽ hơn. Đồng thời, dưới cái vỏ bọc của “hợp tác”, các đối tác đều nhằm vào mục tiêu tăng cường nội lực của chính mình, chờ sự “tự suy yếu tương đối” của các đối tác khác để tìm kiếm những hình thức và mức độ tập hợp lực lượng mới, tăng thêm thế và lực về chính trị cũng như an ninh, từng bước điều chỉnh chính sách và mối quan hệ đối với các đồng minh và đối tác.    

Chính vì thế, bất luận trong hoàn cảnh nào của hội nhập kinh tế quốc tế, cũng cần phải đặt lợi ích quốc gia dân tộc là mục tiêu cao nhất và là nguyên tắc chủ đạo. Đồng thời, kiên định ý chí độc lập, tự chủ và nêu cao tinh thần hợp tác quốc tế, phát huy cao độ nội lực, tranh thủ ngoại lực; kết hợp yếu tố truyền thống với yếu tố hiện đại.