Đại văn hào người Nga Lep Tonxtoi đã từng nói: “ Người ta đáng yêu không phải vì đẹp mà đẹp vì đáng yêu”. Còn ngạn ngữ Đức thì cho rằng: “Đẹp không có giá trị gì nếu không chứa đựng một cái tốt đẹp bên trong”. Nếu các câu danh ngôn trên đều xem trọng vẻ đẹp nội dung hơn hình thức thì trong kho tàng tục ngữ Việt Nam cũng có câu: “Tốt gỗ hơn tốt nước sơn”. Câu tục ngữ này đã nói lên quan hệ giữa nội dung bên trong và hình thức bên ngoài, đây cũng là câu tục ngữ mà em tâm đắc nhất.

Ông cha ta đã mượn một sự vật cụ thể để khái quát thành một nhận xét chung và lớn hơn là nêu lên một quan niệm về cái đẹp. Gỗ là vật liệu để tạo nên mọi vật dụng trong gia đình như: tủ, bàn ghế, cửa,… Nước sơn là chất liệu dùng để quét lên bề mặt gỗ làm cho vật bền lâu hơn.

Qua đó, câu tục ngữ nhắc nhở chúng ta khi đánh giá độ bền của một vật dụng thì phải chú ý đến chất lượng, độ bền của gỗ, không nên chỉ đánh giá, quan tâm đến bề ngoài của lớp sơn vì nó sẽ bị phai nhạt dần theo năm tháng. Từ câu tục ngữ “ tốt gỗ hơn tốt nước sơn”, tác giả dân gian đã đề cao tâm hồn và phẩm chất đạo đức của con người là quan trọng trên tất cả vẻ đẹp của hình thức bên ngoài. Đừng bao giờ để cái hình thức bên ngoài che mờ mắt ta, hãy sống là chính mình, đừng sống bằng vẻ giả tạo để qua mắt người khác.

Câu tục ngữ đã được ông cha ta đúc kết đúng đắn, sâu sắc từ kinh nghiệm thực tế đời sống. Gỗ làm nên vật thể, gỗ tốt thì vật thể sẽ bền, dùng được lâu dài, gỗ xấu thì mau hư hỏng, thời gian sử dụng ngắn đi. Nước sơn dẫu đẹp thì cũng chỉ là lớp vỏ phủ bên ngoài để trang trí, làm đẹp thêm chứ không thể nào che dấu được chất liệu cốt lõi bên trong. Câu tục ngữ còn tô thêm ý nghĩa hơn ở vế sau:

“Tốt gỗ hơn tốt nước sơn

Xấu người đẹp nết còn hơn đẹp người”.

     Khi xem xét một con người cũng vậy, ta phải quan tâm đến phẩm chất đạo đức, trí tuệ, năng lực chứ không nên chỉ nhìn bề ngoài mà xem thường con người thật bên trong. Trong cuộc sống, mỗi sự vật, mỗi con người không phải lúc nào cũng thống nhất trọn vẹn cả mặt nội dung lẫn hình thức. Vì không ai là hoàn hảo cả, có những người ăn mặc sang trọng, quần là áo lượt nhưng về phẩm chất bên trong lại là kẻ vô đức, bất tài. Và còn có cả những người thì tỏ vẻ thông minh, lời lẽ hoa mỹ,… nhưng thật chất lại là kẻ xảo trá, lừa đảo, xấu xa. Để phân biệt giữa nội dung và hình thức ở con người thật khó, vậy nên người đời có câu:

“Dò sông dò biển dễ dò

Mấy ai lấy thước mà đo lòng người”

     Có hạng người “khẩu phật tâm xà” ví dụ như Tú Bà, Hoạn Thư  trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, “bề ngoài thơn thớt nói cười, mà trong nham hiểm giết người không dao” và cả bọn Mã Giám Sinh, Sở Khanh, Bạc Hà, Bạc Hạnh,… Chuyện nội dung và hình thức được nêu lên để răn dạy con người phải sống cho chân thật, cho đúng với nhân cách, phẩm chất của mình, chú ý rèn luện, tu dưỡng đạo đứ, trí tuệ, tài năng, những yếu tốt thực chất của con người. Đừng quá chuộng hình thức bên ngoài mà quên đi phần tu dưỡng, phẩm chất đạo đức bên trong. Nếu là học sinh thì trước hết phải rèn luyện, phấn đấu học tập, tu dưỡng đạo đức, trở thành con ngoan trò giỏi. Chỉ lo đua đòi cho đẹp, trau chuốt bên ngoài mà không lo học tập, rèn luyện thì sẽ bị đánh giá thấp năng lực. Trong quan hệ nên lấy sự thật thà, chân thành mà đối xử với nhau, không gian dối, tệ bạc mà đánh mất tình cảm chân thành.

Khẳng định nội dung quan trọng hơn hình thức là một khẳng định đúng. Nhưng còn phải suy nghĩ, chẳng lẽ chỉ xem trọng nội dung, bản chất bên trong mà lãng quên đi hình thức bên ngoài? Tục ngữ và ca dao Việt Nam đã nói rõ vấn đề này:

“Cái răng cái tóc là góc con người”

“Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân”

     Những câu tục ngữ cho ta thấy rõ hơn vẻ đẹp và ý nghĩa của cả nội dung và hình thức. Một món hàng chất lượng tốt, nếu có bao bì xinh xắn trang trí đẹp thì lại càng có giá trị. Hình thức bên ngoài đã góp phần lớn để làm tăng giá trị của món hàng. Cái tủ được làm từ chất gỗ tốt mà có thêm nước sơn bóng loáng bao bọc bên ngoài thì sẽ làm người mua vừa lòng và sẵn sàng mua hơn là một cái tủ tốt mà lại mờ nhạt. Hay một chàng trai nào đó vừa thành đạt, vừa thông minh, mà còn ăn mặc lịch sự, ứng xử tốt thì chắc hẳn sẽ được mọi người yêu quý, tôn trọng và ngưỡng mộ.

Bằng nghệ thuật so sánh ngầm độc đáo, cách nói giản dị, ông cha ta đã để lại cho những thế hệ sau một kho tàng ca dao tục ngữ về tất cả các lĩnh vực của đời sống như lời khuyên về kinh nghiệm sống và ứng xử. Chúng ta cần tu dưỡng đạo đức, rèn luyện tài năng để trở thành con người toàn diện về cả nội dung và hình thức. Hiểu được câu tục ngữ và vận dụng một cách đúng đắn, thông minh thì chúng ta sẽ bớt nhầm lẫn, vấp ngã trong cuộc sống và đồng thời cũng biết cách tự đứng lên, khắc phục và rèn luyện những khuyết điểm để nâng cao mình hơn nữa. Ta phải sống thực chất bằng chính giá trị con người mình, đừng mánh khóe, lừa dối, giả tạo mà đánh mất chính mình. Tốt gỗ hơn tốt nước sơn nhưng nếu tốt cả gỗ và cả nước sơn thì điều đó là điều mà ta mong muốn phấn đấu, hướng tới nhất.