Phần lớn thanh niên nước ta hiện nay có phẩm chất tốt, tôn trọng các chuẩn mực đạo đức xã hội, giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, có ý thức công dân, chấp hành pháp luật, tích cực tham gia các phong trào, hoạt động đoàn thể, xung kích, sáng tạo, tình nguyện vì cộng đồng. Nhiều bạn trẻ sống có nghĩa tình, luôn biết quan tâm, giúp đỡ người khác, tinh thần tương thân tương ái đã được khơi dậy, trở thành xu hướng chủ đạo lôi cuốn và thu hút giới trẻ. Nhiều tấm gương thanh niên vượt qua khó khăn của bản thân, gia đình để vươn lên thành người có ích; không ít thanh niên dám đấu tranh quyết liệt với các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội; tỏ thái độ lo lắng, băn khoăn trước các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội; bất bình trước những sai phạm của cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất, vi phạm pháp luật. Ðông đảo thanh niên hiện nay có đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, nhu cầu giải trí lành mạnh, lên án những hoạt động giải trí không lành mạnh, không phù hợp thuần phong, mỹ tục của dân tộc.

Công tác giáo dục lý tưởng, đạo đức cho thanh niên của các cấp bộ Ðoàn đạt nhiều kết quả tốt. Trong đó, giáo dục đạo đức cho thanh niên luôn gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Các cấp bộ Ðoàn, đoàn viên, thanh, thiếu niên cả nước đã có nhiều mô hình phong phú để giáo dục thanh, thiếu niên như viết "Nhật ký làm theo lời Bác"; "Sổ vàng học tập và làm theo lời Bác", "Sổ tay tự rèn", cuộc thi "Tôi yêu Tổ quốc tôi, tôi yêu đồng bào tôi", mô hình "Quỹ đồng đội", khẩu hiệu "Mỗi ngày một việc tốt vì nhân dân"...; xây dựng các tiêu chí về chuẩn mực đạo đức, lối sống cho các đối tượng đoàn viên, thanh niên; gắn liền với chương trình rèn luyện đoàn viên và tuyên dương, biểu dương các điển hình.

Các cấp bộ Ðoàn đã chú trọng hướng tới giáo dục thanh, thiếu niên có lối sống vì cộng đồng. Bên cạnh việc tuyên truyền, giáo dục thông qua các hình thức sinh hoạt "Tuổi trẻ sống đẹp - sống có ích". Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Thanh niên cho thấy, nếu như năm 2008, số thanh niên được hỏi sẵn sàng tham gia các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng là 67,8% thì năm 2012 con số này đã tăng lên 75,4%. Như vậy, hoạt động tình nguyện đã trở thành phong trào rộng lớn và là một trong những nét đẹp nổi bật của thế hệ thanh niên ngày nay.

Những vấn đề đặt ra

Tuy nhiên, đạo đức, lối sống của một bộ phận thanh, thiếu niên còn lệch lạc, đề cao hưởng thụ, sống thực dụng, ích kỷ, đua đòi, xa hoa lãng phí, sùng bái thần tượng thái quá, ít quan tâm cộng đồng và những người chung quanh. Một bộ phận thanh, thiếu niên thiếu ý thức rèn luyện, không tích cực tham gia các hoạt động Ðoàn, Hội, Ðội, các phong trào và hoạt động tập thể do nhà trường, địa phương tổ chức; lười học tập, lao động, không dám đấu tranh với sai trái, tiêu cực, thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của người khác, ích kỷ, bất hiếu với cha mẹ, thiếu trách nhiệm với cộng đồng, thiếu quan tâm đến tình hình đất nước; một bộ phận thanh, thiếu niên mắc tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật.

Cùng với những kết quả quan trọng đã đạt được, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên trong những năm gần đây còn có những mặt hạn chế, thiếu sót. Ðoàn Thanh niên chưa cụ thể hóa nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho phù hợp các đối tượng thanh niên; việc đổi mới phương thức giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa tác động sâu sắc đến đông đảo đoàn viên, thanh niên. Tỷ lệ tập hợp thanh niên ở một số nơi còn thấp, nhiều hoạt động giáo dục chỉ đến với thanh niên tích cực, chưa đến với nhóm đối tượng thanh niên đặc thù.

Công tác nắm bắt tình hình tư tưởng và dư luận trong thanh niên chưa kịp thời; nắm bắt các xu hướng của thanh niên trên mạng in-tơ-nét còn yếu; công tác đấu tranh chống các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch còn chưa được quan tâm. Việc tổ chức các phong trào hành động cách mạng tuy diễn ra sôi nổi, đều khắp nhưng có những nơi cách thức tổ chức yếu, còn mang tính hình thức, thiếu tính hiệu quả nên nảy sinh những dư luận không tốt, gây tác dụng ngược đối với công tác giáo dục của Ðoàn; việc tổng kết và nhân rộng các mô hình, cách làm hay còn hạn chế. Các cấp bộ Ðoàn đã làm tốt công tác biểu dương, khen thưởng nhưng chưa chú trọng và còn lúng túng trong việc nhân rộng các điển hình tiên tiến. Chưa phát huy hết các điều kiện, nguồn lực, thiết chế văn hóa phục vụ công tác giáo dục; chưa thật sự hình thành, tạo ra những trào lưu mới, tích cực trong thanh niên.

Trong những năm tới, các cấp bộ Ðoàn cả nước tập trung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên theo hướng bảo đảm các chuẩn mực xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng hiện nay, bao gồm: Có tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc, có ý chí vươn lên đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu. Có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh, cần kiệm, trung thực, nhân nghĩa, tôn trọng kỷ cương phép nước, quy ước của cộng đồng; có ý thức bảo vệ và cải thiện môi trường sinh thái. Lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp, có kỹ thuật, sáng tạo, năng suất cao vì lợi ích của bản thân, gia đình, tập thể và xã hội...

Ðể đạt được mục tiêu và những nội dung đã đề ra, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên tập trung phương châm giáo dục thông qua các phong trào hành động cách mạng, qua điển hình tiên tiến, khuyến khích ý thức tự rèn luyện của thanh niên gắn với tham gia sinh hoạt trong tổ chức Ðoàn. Chủ động phối hợp nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh, thiếu niên; làm cho thế hệ trẻ hôm nay biết yêu cuộc sống, giàu lòng nhân ái, kế thừa và phát huy những giá trị nhân văn của dân tộc, ứng xử văn minh, thanh lịch, nghĩa tình; chú trọng nêu gương người tốt, việc tốt; bày tỏ chính kiến, đấu tranh với cái xấu. Kiên quyết đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, từng bước bài trừ các tệ nạn xã hội...