Thứ nhất, chủ nghĩa Mác- Lênin là một hệ thống lý luận gồm ba bộ phận:

Chủ nghĩa Mác- Lênin là hệ thống các quan điểm và học thuyết khoa học do C.Mác và Ph.Ăngghen xây dựng, V.I.Lênin bảo vệ và phát triển, được hình thành và phát triển trên cơ sở tổng kết thực tiễn và kế thừa những giá trị tư tưởng của nhân loại; là thế giới quan phương pháp luận chung nhất của nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng; là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng nhân dân lao động khỏi mọi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.

Chủ nghĩa Mác- Lênin được cấu thành từ ba bộ phận lý luận cơ bản có mối quan hệ mật thiết với nhau đó là: triết học Mác- Lênin, kinh tế học chính trị Mác- Lênin và chủ nghĩa xã hội khoa học.
Triết học Mác- Lênin nghiên cứu những quy luật vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy; xây dựng thế giới quan và phương pháp luận chung nhất của nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng.

Trên cơ sở thế giới quan và phương pháp luận triết học, kinh tế học chính trị Mác- Lênin nghiên cứu những quy luật kinh tế của xã hội, đặc biệt là những quy luật kinh tế của quá trình ra đời, phát triển, suy tàn của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa và sự ra đời, phát triển của phương thức sản xuất mới, phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa.

Chủ nghĩa xã hội khoa học là kết quả tất nhiên của sự vận dụng thế giới quan, phương pháp luận triết học và kinh tế học chính trị Mác - Lênin vào việc nghiên cứu làm sáng tỏ những quy luật khách quan của quá trình cách mạng xã hội chủ nghĩa, bước chuyển biến lịch sử từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và tiến tới chủ nghĩa cộng sản.

Ba bộ phận lý luận cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin có đối tượng nghiên cứu cụ thể khác nhau nhưng đều nằm trong một hệ thống lý luận khoa học thống nhất, đó là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng nhân dân lao động khỏi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.

Thứ hai, những nội dung chủ yếu của chủ nghĩa Mác - Lênin:

• Tính cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác- Lênin

Bản chất cách mạng, khoa học thể hiện từ sự ra đời của chủ nghĩa Mác- Lênin. Trước hết là ba tiền đề cho sự ra đời của chủ nghĩa Mác: Tiền đề kinh tế; Tiền đề chính trị - xã hội; Tiền đề khoa học và lý luận. Mác và Ănghen đã phân tích các sự kiện trên, kế thừa và phát triển những nhân tố khoa học, tiến bộ để sáng lập nên học thuyết cách mạng, khoa học cho giai cấp vô sản. Trong đó, chứng minh về sự sụp đổ tất yếu của chủ nghĩa tư bản và sự quá độ lên chủ nghĩa xã hội; làm rõ vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân; chỉ ra cho giai cấp công nhân con đường đấu tranh để giải phóng giai cấp, giải phóng nhân loại ra khỏi áp bức, bóc lột, xây dựng một chế độ xã hội tốt đẹp. Lênin đã vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác để giải quyết những vấn đề cách mạng vô sản trong điều kiện mới: Phân tích mâu thuẫn trong xã hội tư bản; về vai trò cách mạng của các nước; về phong trào cách mạng vô sản; về chính quyền xô viết; về khoa học và kỹ thuật; về phát triển lực lượng sản xuất; về giải phóng dân tộc với giải phóng giai cấp... Sau khi Lênin mất, chủ nghĩa Mác - Lênin tiếp tục được phát triển và trở thành nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hoạt động của các đảng cộng sản và phong trào cách mạng quốc tế với các nội dung cốt lõi:

Phép biện chứng duy vật và chủ nghĩa duy vật biện chứng gắn bó, là phương pháp đúng đắn khi xem xét và giải quyết những vấn đề thực tiễn trên cơ sở toàn diện, cụ thể và phát triển. Thể hiện trong xã hội là bước phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội. Sự chuyển biến đó diễn ra trong quá trình đấu tranh giai cấp (Qui luật đấu tranh giai cấp làm cho xã hội phát triển). Chủ nghĩa duy vật lịch sử chỉ ra bản chất con người, lịch sử; về mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, về lý luận hình thái kinh tế - xã hội; từ đó khẳng định tính tất yếu của sự phủ định và phát triển của các chế độ xã hội.

Học thuyết về giá trị thặng dư chỉ ra qui luật vận động kinh tế của xã hội tư bản, vạch ra bản chất bóc lột của giai cấp tư sản; đồng thời cũng làm rõ vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản trong tiến trình phát triển xã hội.

 Học thuyết về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đã chỉ rõ giai cấp công nhân là người lãnh đạo cuộc đấu tranh để lật đổ chế độ tư bản, xây dựng CNXH.