"Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư"

- “Tây Hồ hoa uyển” - “thành khư” Hình ảnh thơ đối lập giữa quá khứ và hiện tại.

- “tẫn”: đến cùng, triệt để, hết.

=> Nguyễn Du mượn sự thay đổi của cảnh sắc để nói lên được sự thay đổi của cuộc sống: Hồ Tây là một cảnh đẹp xưa kia thì giờ đây trở thành một bãi gò hoang.

=> Đau xót, ngậm ngùi cho vẻ đẹp chỉ còn trong dĩ vãng.

"Độc điếu song tiền nhất chỉ thư"

- "độc điếu": một mình viếng - "thổn thức": trạng thái thương xót, đồng cảm.

- "nhất chỉ thư": một tập sách - "mảnh giấy tàn": bài viếng nàng Tiểu Thanh của Nguyễn Du.

=> Một mình nhà thơ ngậm ngùi đọc một tập sách (di cảo của Tiểu Thanh).

=> Nhấn mạnh sự cô đơn lắng sâu trầm tư, sự xót thương với người xưa.

b. Hai câu thực:

"Chi phấn hữu thần liên tử hậu"

- "Chi phấn": Vật trang điểm, tượng trưng cho vẻ đẹp, sắc đẹp của người phụ nữ.

- “liên tử hậu”: Sự ghen ghét, đố kị của người đời dành cho nàng.

"Văn chương vô mệnh lụy phần dư"

- "Văn chương vô mệnh": Tài năng văn chương không có tội tình gì.

- “lụy phần dư”: Sự vùi dập phũ phàng mà nàng Tiểu Thanh phải hứng chịu, kể cả chết rồi cũng không tha.

=> Gợi lại cuộc đời và số phận bi thương của Tiểu Thanh, ca ngợi, khẳng định tài sắc của Tiểu Thanh đồng thời xót xa cho số phận bi thảm của nàng - cái nhìn nhân đạo mới mẻ, tiến bộ.

c. Hai câu luận:

"Cổ kim hận sự thiên nan vấn

Phong vận kỳ oan ngã tự cư"

- “Cổ kim hận sự”: Mối hận xưa và nay, mối hận muôn đời của những người tài hoa mà bạc mệnh.

- "Thiên nan vấn": Khó mà hỏi trời được.

- "Kỳ oan": nỗi oan lạ lùng

- "Ngã": ta (chỉ bản thể cá nhân)

=> Câu thơ cho thấy nỗi oan khiên lạ lùng vì nết phong nhã và số phận cay đắng của những con người tài hoa trong xã hội xưa.

d. Hai câu kết:

"Bất tri tam bách dư niên hậu

Thiên hà hà nhân khấp Tố Như"

- "Tam bách dư niên": Con số mang tính ước lệ, ý chỉ thời gian dài.

- "Tố Như": Tên chữ của Nguyễn Du

Tiếng khóc cho nàng Tiểu Thanh nay đã có tác giả thấu hiểu và giải oan cho nàng, ông băn khoăn không biết hậu thế ai sẽ khóc ông.

=> Ý thơ chuyển đột ngột từ “thương người” sang “thương mình” với khát vọng tìm được sự đồng cảm nơi hậu thế.

- Câu hỏi tu từ “Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như”: Sự cô độc của chính tác giả trong hiện tại và mong muốn tìm được tấm lòng tri kỉ giữa cuộc đời.

=> Tấm lòng nhân đạo mênh mông vượt qua mọi không gian và thời gian.