Chị Dậu phải dứt tình “bán con gái đầu lòng cùng đàn chó” để nộpsưu cho chồng, nào ngờ chị còn phải đóng thêm một suất sưu của chú Hợi-em chồng đã chết từ năm ngoái. Anh Dậu vẫn bị trói, đánh cho chết đi sốnglại nhiều lần và bọn chúng đem trả cho chị Dậu trong tình cảnh “thập tửnhất sinh”. Sáng hôm sau, vừa tỉnh lại một lát. Run rẩy vừa kề bát cháo đếnmiệng thì bọn cai lệ, người nhà lý trưởng hùng hổ xông vào định trói anhDậu giải ra đình. anh hốt hoảng “lăn đùng ra không nói được câu gì”.Trong những lần chống trả lại thế lực đen tối của xã hội, đây là lầnchống trả quyết liệt nhất. Một mình chị đánh trả lại cả một bọn “đầu trâumặt ngựa”, “tay thước, tay đao”. Sức mạnh của lòng căm thù, tình yêuthương chồng tha thiết đã tiếp thêm nghị lực cho chị để chị chiến thắng kẻthù áp bức chị.Hình ảnh chị Dậu trong đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” trong tiểu thuyếtTắt đèn đã làm sáng tỏ điều đó. Phải thấy rõ rằng chị Dậu là một phụ nữ rấtyêu thương chồng. Trong hoàn cảnh chồng bị đau ốm, vừa tỉnh lại đã bị cailệ và người nhà lý trưởng đến bắt, tình thế hiểm nguy, tính mạng chồng bị đedoạ chị đã hết lời van xin “hai ông làm phúc nói với ông lý cho cháu khất”.Chị tự kiềm chế, nín chịu, dằn lòng xuống để cầu khẩn thiết tha: “Xin ôngdừng lại, cháu van ông, ông tha cho, ...” nhưng bọn chúng không chút độnglòng, một mực không buông tha, chạy sầm sập đến trói anh Dậu.Tức quá, không thể chịu được nữa, chị Dậu liều mạng cự lại: “chồngtôi đau ốm không được phép hành hạ”. Tình thế ấy buộc người đàn bà quêmùa, hiền lành như chị Dậu phải hành động để bào vệ tính mạng chồng, bảovệ cuộc sống của chính mình và các con. Chị dùng lí lẽ đanh thép để cự lại,cách xưng hô đã thay đổi, tỏ thái độ ngang hàng, kiên quyết sau khi đã chịuđựng, nhẫn nhục đến cùng. Bị dồn vào thế chân tường, không còn conđường nào khác, chị phải đánh trả lại bọn chúng - cai lệ và người nhà lítrưởng.Cái tát giáng vào mặt chị như lửa đổ thêm dầu, làm bừng lên ngọn lửacăn hờn, chị nghiến hai hàm răng: “ Mày trói chồng bà đi, bà cho màyxem!”. Chị vụt đứng lên trong tư thế của kẻ đầy tự tin, chị “túm lấy cổ hắn,ấn dúi ra cửa... “ làm hco hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất. Khi người nhà lítrưởng bước đến giơ gậy chực đánh, nhanh như cắt, chị Dậu nắm lấy gậyhắn, chỉ hai bàn tay không, người đàn bà con mọn ấy đứng thẳng dậy tuyênchiến với kẻ thù. Một trận đấu không cân sức nhưng chị đã chiến thắng bằngchính sức mạnh của tình yêu và lòng căn thù “chị túm lấy tóc, lẳng một cáilàm cho nó ngã nhào ra thềm” Hành động của chị Dậu tuy bột phát nhưng nó phản ánh một quy luậtcủa cuộc sống “Tức nước vỡ bờ - có áp bức, có đấu tranh”. Chị Dậu vốn làngười đàn bà nhu mì, hiền lành, chưa hề gây gổ để làm mất lòng ai nhưngvới kẻ thù chị đã tỏ ra quyết liệt: “Thà ngồi tù chứ để cho chúng làm tình làmtội mãi, tôi không chịu được”.Trong tình cảnh bị áp bức quá sức chịu đựng, chị đã đứng dậy chốnglại thế lực thống trị, áp bức tàn bạo, giành lại quyền sống. Cho dù sự phảnkháng ấy hoàn toàn là sự đấu tranh tự phát, chưa giải quyết được tận cùngnhững mâu thuẩn đối kháng để rồi cuối cùng chị Dậu vẫn phải “chạy rangoài trời, trời tối như mực, như cái tiền đồ của chị Dậu” (Đoạn cuối tácphẩm).Đoạn trích này miêu tả lại cảnh chị Dậu đánh lại tên cai lệ và ngườinhà lí trưởng, dám chống lại kẻ ác vẫn khiến cho người đọc hả hê.Có thể nói, Ngô Tất Tố qua cách miêu tả thái độ phản kháng quyết liệtcủa nhân vật chị Dậu, nhà văn đã khẳng định sức mạnh phản kháng củangười nông dân bị áp bức là tất yếu. Từ đó góp phần thổi bùng lên ngọn lủađấu tranh cách mạng của người nông dân ta chống lại kẻ thù xâm lược và taysai phong kiến sau này nhất là tư khi có Đảng lãnh đạo mà trong “Tắt đèn”chưa có ánh sáng của Đảng rọi chiếu.Ngô Tất Tố chưa miêu tả những người đã giác ngộ mà chỉ mới miêutả quá trình phát triển từ chỗ bị áp bức đến chỗ hành động tự phát nhưng ôngđã hé mở cho thấy được tính quy luật trong sự phát triển của hiện thực xã hội Việt Nam.