Đoạn trích lấy từ truyện Tuổi thơ dữ dội. Đây là câu chuyện kể về đội thiếu niên tham gia Vệ quốc quân thời kháng chiến chống Pháp (Đội Thiếu niên trinh sát Trung đoàn Trần Cao Vân, thành phố Huế). Chính nhà văn Phùng Quán, người viết truyện này là một trong những chiến sĩ Vệ quốc quân nhỏ tuổi ấy. Phùng Quán (1932 – 1995), người Huế, 13 tuổi tham gia Vệ quốc quân, làm chiến sĩ trinh sát Trung đoàn 101 (trước đó gọi là Trung đoàn Trần Cao Vân).

Đoạn truyện kể một tình tiết ở chiến khu, vào lúc quân ta ở vào tình trạng quá gian khổ, và tương lai còn có thể gian khổ hơn, trung đoàn trưởng phải tính đến việc đưa các em trở về với gia đình. Chi tiết trung đoàn trưởng bước vào lán, nhìn cả đội một lượt, rồi lại ngồi yên lặng một lúc lâu, cho thấy điều ông chuẩn bị nói là một điều hệ trọng và khó nói. Ông biết sự gan góc của các chiến sĩ nhỏ tuổi, nhưng ông cũng không nỡ để các em phải chịu đựng quá sức mình.

Về phía các em, lời nói của trung đoàn trưởng lại gây ra một sự bất ngờ quá lớn khiến các em lặng đi, cổ họng nghẹn lại. Bởi vì khi từ giã nhà lên chiến khu các em đã xác định chiến đấu vì Tổ quốc, “ra đi thà chết không lui”. Trong hoàn cảnh khó khăn này, các em một lần nữa thể hiện quyết tâm: “thà chết trên chiến khu còn hơn về ở lộn với tụi Tây” ; “chúng em ăn ít cũng được”. Đó là những câu nói rất hồn nhiên tự đáy lòng, nhưng cũng thể hiện một ý chí mãnh liệt, khiến trung đoàn trưởng cảm động trào nước mắt.

Trước những tấm lòng trong sáng vì Tổ quốc như thế, trung đoàn trưởng khó có thể từ chối, nhưng cũng không dám nhận lời ngay mà hứa sẽ báo cáo với trung đoàn (nghĩa là vẫn phải cân nhắc thêm).

Như để củng cố thêm những lời vừa nói, các em đồng thanh hát bài Đoàn Vệ quốc quân, tiếng hát ấy “bùng lên như ngọn lửa rực rỡ giữa đêm rừng lạnh tối”. Tình yêu Tổ quốc mãnh liệt là sức mạnh phi thường khiến cho các chiến sĩ nhỏ tuổi có thể vượt qua tất cả gian lao của đời chiến sĩ.