Nguyễn Đình Thi đã nhấn mạnh sức sống của một bài thơ hay bằng cách khẳng định rằng nó không chỉ khiến người đọc lướt qua mà phải dừng lại, chiêm nghiệm và đọc đi đọc lại. Một bài thơ hay không chỉ chạm đến bề mặt cảm xúc mà còn đi sâu vào tâm hồn, lay động người đọc, khiến ta phải suy nghĩ và cảm nhận bằng tất cả tâm trí. Thơ ca không chỉ là câu chữ mà còn là những thông điệp và cảm xúc sâu lắng tác giả gửi gắm.
Bài thơ "Cảnh ngày hè" của Nguyễn Trãi chính là một tác phẩm như vậy. Nó không chỉ miêu tả cảnh vật mùa hè mà còn gửi gắm nhiều tầng ý nghĩa về tình yêu thiên nhiên, cuộc sống và nỗi niềm trăn trở cho nhân dân. Mở đầu bài thơ là hình ảnh thiên nhiên tràn đầy sức sống:
Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Cảnh vật hiện lên qua tán hòe xanh rợp trời, tạo cảm giác mát mẻ, thư thái. Từ “đùn đùn” gợi lên sự sinh sôi, phát triển mạnh mẽ của cây cối, biểu thị sự sống dồi dào của thiên nhiên mùa hè. Người đọc như cảm nhận được bầu không khí trong lành, dịu mát của một buổi chiều hè yên bình.
Tiếp theo, bài thơ đưa người đọc vào thế giới sắc màu rực rỡ của mùa hè:
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Màu đỏ rực của hoa thạch lựu và hương thơm ngát của sen hồng mang đến một bức tranh sống động, đầy màu sắc và hương vị. Thiên nhiên trong thơ Nguyễn Trãi không chỉ được miêu tả một cách tươi tắn mà còn tràn đầy sức sống, như đang reo vui cùng con người.
Tuy nhiên, đằng sau cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp đó là nỗi niềm sâu xa của nhà thơ. Hai câu kết của bài thơ thể hiện tấm lòng của một người yêu nước, thương dân:
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương.
Nguyễn Trãi mượn hình ảnh "Ngu cầm" – biểu tượng của hòa bình, thịnh vượng – để bày tỏ mong ước lớn lao: mong cho dân giàu, nước mạnh, cuộc sống nhân dân ấm no. Đây chính là nỗi niềm trăn trở của một bậc hiền tài luôn đau đáu vì dân vì nước.
Qua những dòng thơ đầy cảm xúc và tâm tư ấy, "Cảnh ngày hè" xứng đáng là một bài thơ hay, đúng như Nguyễn Đình Thi đã nói. Nó khiến người đọc không thể chỉ đọc qua một lần, mà phải dừng lại, suy ngẫm, đọc đi đọc lại để thấm thía hết những tầng ý nghĩa sâu xa. Bài thơ không chỉ là bức tranh tả cảnh mùa hè mà còn chứa đựng tình cảm yêu nước, thương dân của Nguyễn Trãi, để lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc.