Hai câu hỏi tu từ "Em vào tự vệ bao giờ thế?" và "Mà dáng còn tươi nét nữ sinh?" trong bài thơ "Ngày ấy Xuân về" của Hồ Dzếnh có tác dụng rất lớn trong việc thể hiện chiều sâu cảm xúc và làm nổi bật chủ đề của bài thơ:
Câu hỏi tu từ "Em vào tự vệ bao giờ thế?": Câu hỏi này không nhằm mục đích tìm kiếm câu trả lời mà nhằm gợi lên sự ngạc nhiên, băn khoăn, thậm chí là sự xúc động của người lính trước vẻ đẹp tươi trẻ, ngây thơ của cô gái trong bối cảnh chiến tranh khốc liệt. Tác giả sử dụng câu hỏi tu từ để nhấn mạnh sự đối lập, tương phản giữa vẻ đẹp thanh xuân của người con gái và hiện thực chiến tranh tàn khốc, làm nổi bật ý nghĩa cao cả của sự hy sinh, cống hiến của tuổi trẻ trong cuộc kháng chiến. Câu hỏi thể hiện sự ngưỡng mộ, trân trọng của người lính đối với tinh thần dũng cảm và vẻ đẹp của người phụ nữ trong thời chiến.
Câu hỏi tu từ "Mà dáng còn tươi nét nữ sinh?": Câu hỏi này tiếp nối và làm sâu sắc thêm sự ngạc nhiên, thán phục của người lính. "Nét nữ sinh" gợi lên hình ảnh trong sáng, hồn nhiên, tươi tắn của tuổi học trò, đối lập hoàn toàn với hình ảnh một chiến sĩ đang cầm súng bảo vệ Tổ quốc. Câu hỏi tu từ này không chỉ thể hiện sự ngưỡng mộ trước vẻ đẹp của cô gái mà còn hàm ý về sự mạnh mẽ, kiên cường tiềm ẩn bên trong vẻ ngoài dịu dàng, nữ tính của cô. Sự kết hợp giữa "dáng còn tươi" và "nét nữ sinh" tạo nên một hình ảnh đẹp đẽ, đầy sức sống, càng làm nổi bật sự hy sinh thầm lặng của thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến.
Tóm lại, việc sử dụng hai câu hỏi tu từ này đã tạo nên hiệu quả nghệ thuật cao, giúp tác giả khắc họa thành công hình ảnh người nữ chiến sĩ trẻ trung, xinh đẹp, dũng cảm, góp phần làm nên vẻ đẹp trữ tình, hào hùng của bài thơ. Hai câu hỏi không chỉ là những câu hỏi thông thường, mà còn là những lời thán phục, ngợi ca về vẻ đẹp và sức mạnh phi thường của người phụ nữ Việt Nam trong thời chiến.