Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai và sự chuyển đổi của chủ nghĩa tư bản
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai (khoảng cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX) đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển của nhân loại. Cuộc cách mạng này không chỉ đơn thuần là sự thay đổi về công nghệ mà còn là sự chuyển đổi sâu sắc trong cơ cấu kinh tế và xã hội.
Chuyển đổi từ tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa độc quyền:
Nguyên nhân:
Tập trung tư bản: Sự phát triển của các công ty lớn, tập trung tư bản vào một số ít tay, tạo nên những tập đoàn khổng lồ.
Cạnh tranh khốc liệt: Cuộc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp ngày càng gay gắt, dẫn đến việc các công ty nhỏ bị loại bỏ hoặc bị các công ty lớn mua lại.
Truy cầu về thị trường: Các công ty lớn cần mở rộng thị trường để tiêu thụ sản phẩm, dẫn đến việc sáp nhập, hợp nhất để tạo ra những tập đoàn đa quốc gia.
Hậu quả:
Độc quyền: Một số ít tập đoàn lớn kiểm soát toàn bộ một ngành công nghiệp, loại bỏ sự cạnh tranh lành mạnh.
Giá cả tăng: Do không có sự cạnh tranh, các tập đoàn độc quyền có thể tự ý điều chỉnh giá cả, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
Giảm hiệu quả sản xuất: Thiếu sự cạnh tranh khiến các doanh nghiệp lớn lơi là trong việc cải tiến công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm.
Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất:
Năng lượng: Sự ra đời và ứng dụng rộng rãi của điện năng đã tạo ra một cuộc cách mạng trong sản xuất.
Máy móc: Máy móc, thiết bị sản xuất được cải tiến, tự động hóa, nâng cao năng suất lao động.
Giao thông vận tải: Sự phát triển của đường sắt, ô tô, tàu thủy đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa, nguyên liệu.
Truyền thông: Điện thoại, báo chí, phát thanh... phát triển mạnh mẽ, rút ngắn khoảng cách và tăng cường liên lạc.
Khoa học kỹ thuật: Các phát minh khoa học được ứng dụng rộng rãi vào sản xuất, tạo ra những ngành công nghiệp mới như hóa chất, điện tử...