Tỉnh Quảng Ninh hiện có trên 600 di tích lịch sử, văn hoá, danh lam, thắng cảnh. Các di tích lịch sử văn hóa, danh lam, thắng cảnh đã và đang là nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn quý giá của địa phương, tạo sức hút không nhỏ đối với du khách trong và ngoài nước, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, song song với sự phát triển mạnh mẽ của du lịch những năm gần đây cũng tạo sức ép rất lớn đến môi trường tự nhiên nói chung và môi trường tại các khu di tích, danh thắng (DTDT) nói riêng. Xuất phát từ thực tế, các địa phương trên địa bàn tỉnh nhất là các địa phương có điểm di tích, danh thắng có giá trị lớn trong phát triển du lịch đã chủ động đề ra nhiều giải pháp, bố trí nguồn lực cho công tác BVMT.

Theo đó, các khu DTDT đều trang bị thiết bị, cơ sở vật chất đảm bảo cho công tác vệ sinh môi trường, có hệ thống thu gom và xử lý nước thải, bố trí hệ thống thùng rác hợp lý, đảm bảo mỹ quan trong khu di tích, thân thiện với môi trường. Đơn cử như tại Khu DTDT Yên Tử, Công ty CP Phát triển Tùng Lâm đã hợp đồng với trên 80 công nhân vệ sinh môi trường, đầu tư trên 800 loại thùng nhựa, thùng inox, sọt tre các loại để đựng rác tại các khu vực, cùng trên 50 xe thu gom rác vận hành liên tục hằng ngày. Di tích đền Cửa Ông có hệ thống thu gom và xử lý nước thải với tỷ lệ thu gom đạt trên 90%; Các di tích tại TX Quảng Yên, Đông Triều đều có hợp đồng với các đơn vị thực hiện thu gom và xử lý rác thường xuyên, đặc biệt tăng cường liên tục trong mùa lễ hội....

Không gian cảnh quan tại Khu di tích - danh thắng Yên Tử được tô điểm bởi sắc hoa nở bốn mùa.

Cùng với đó, hệ thống bảng biểu tuyên truyền về các quy định thực hiện BVMT đều được các đơn vị quản lý khu di tích, danh thắng bố trí tại các không gian thoáng, rộng, dễ nhìn để du khách đến tham quan dễ đọc và chấp hành thực hiện đầy đủ. Hệ thống nhà vệ sinh tại các khu DTDT được thiết kế dễ nhận biết phù hợp với cảnh quan đặc điểm di tích; hệ thống các am hóa vàng được bố trí tại điểm hợp lý và có phân công nhân lực thường xuyên thu gom đảm bảo phòng chống cháy nổ an toàn.

Không chỉ chú trọng thực hiện các giải pháp đảm bảo cho công tác vệ sinh môi trường, các đơn vị quản lý còn tích cực phối hợp với địa phương, doanh nghiệp đầu tư làm đẹp cảnh quan khu di tích, danh thắng, nhằm tạo không gian xanh, hài hòa với thiên nhiên, góp phần mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo khi đến chiêm bái, tham quan và vui chơi.

Khu di tích Quốc gia đặc biệt đền Cửa Ông được đầu tư cải tạo với đa dạng hệ thống cây xanh góp phần tạo cảnh quan, thu hút du khách.

Tiêu biểu như Khu di tích Quốc gia đặc biệt đền Cửa Ông, nhằm phát huy vị thế độc đáo, nằm trên dãy núi cao nhìn thẳng ra vịnh Bái Tử Long cùng việc sở hữu khuôn viên rộng hơn 18ha, Ban Quản lý đền Cửa Ông luôn chủ động trong công tác cải tạo, chỉnh trang cảnh quan di tích qua từng năm. Đặc biệt, trong năm 2020, tận dụng khoảng thời gian phòng chống dịch Covid-19 tạm thời đóng cửa không đón khách, Ban Quản lý đền đã phối hợp với TP Cẩm Phả triển khai một số công trình nâng cấp đền thông qua việc mở rộng cải tạo vườn hoa, cây xanh và làm đường mới lên tượng Đức ông Trần Quốc Tảng. Trong đó, công trình vườn hoa cây xanh nằm ở vị trí trước đền Cửa Ông, có diện tích khoảng 2ha. Từ các cây xanh và hoa được trồng trước đó, nay được mở rộng và trồng thêm hàng nghìn gốc hoa hồng, hoa dâm bụt, hoa chiều tím... Ngoài ra, trong khuôn viên đền cũng được bổ sung rất nhiều loại cây như hoa ban, hoa điệp anh đào, các loại cây cổ thụ tỏa bóng mát quanh năm và đặc biệt vào mùa lễ hội xuân các loại hoa đều bung nở, khoe sắc giữa không gian linh thiêng, thanh tịnh của đền Cửa Ông càng khiến cảnh quan nơi đây thêm phần độc đáo, hấp dẫn du khách.

Đồng bộ các giải pháp

Căn cứ Quyết định số 4666/QĐ-BVHTTDL ngày 31/12/2015 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch “Về việc ban hành Bộ Tiêu chí hướng dẫn bảo vệ môi trường tại các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh quốc gia”, Sở Văn hóa và Thể thao đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, kế hoạch hướng dẫn các địa phương, đơn vị thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các quy định nhằm bảo vệ và nâng cao chất lượng môi trường tại các khu DTDT trên địa bàn tỉnh.

Theo đó, đã ban hành hướng dẫn các tổ chức, đơn vị, cá nhân trong quá trình tiến hành các hoạt động quản lý, tu bổ tôn tạo di tích và tổ chức sự kiện, lễ hội văn hóa, thể thao phải có các biện pháp, phương án BVMT khu DTDT và khoanh vùng để hạn chế khách du lịch vào tham quan tại khu vực có hệ sinh thái nhạy cảm; làm tốt việc kiểm soát, giảm thiểu tiếng ồn để không ảnh hưởng đến môi trường di tích và không gian tổ chức sự kiện, lễ hội văn hóa, thể thao. Đặc biệt, tăng cường các phương án giảm thiểu rác thải nhựa, không sử dụng túi nilong và sản phẩm nhựa dùng một lần.

Đoàn viên, thanh niên, cán bộ, chiến sĩ biên phòng vớt rác ven bờ Vịnh Hạ Long trong Chiến dịch "Hãy làm sạch biển" năm 2019. Ảnh: Yến Vy

Cùng với công tác chỉ đạo, hướng dẫn, Sở Văn hóa và Thể thao cũng phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành liên quan định kỳ tổ chức các cuộc kiểm tra, giám sát việc chấp hành các quy định pháp luật về DTDT đối với các tổ chức, cơ quan, đơn vị, cá nhân khi triển khai các hoạt động bảo tồn di tích và tổ chức sự kiện lễ hội văn hóa, thể thao thuộc địa bàn quản lý. Ngoài ra, tích cực phối hợp phát động và duy trì các phong trào BVMT khu DTDT tại cơ sở như tổ chức các ngày thứ bảy tình nguyện, ngày chủ nhật xanh, ngày hội tái chế, ngày hội sống xanh.... để truyền thông rộng rãi tới các tầng lớp nhân dân nâng cao ý thức, trách nhiệm, hành động trong bảo vệ DTDT.

Để không ngừng nâng cao chất lượng công tác BVMT tại các khu DTDT, trong thời gian tới, cùng với các biện pháp đã triển khai hiệu quả, Sở Văn hóa và Thể thao tiếp tục phối hợp với các ngành chức năng, đơn vị, địa phương nghiên cứu, đề xuất với tỉnh xem xét, bố trí nguồn kinh phí thỏa đáng từ ngân sách, cũng như đẩy mạnh các nguồn lực xã hội hóa. Thêm nữa, quan tâm, bố trí nguồn nhân lực, đội ngũ cán bộ chuyên trách có kiến thức chuyên môn phụ trách trực tiếp công tác BVMT tại các khu DTDT thay vì hầu hết là cán bộ kiêm nhiệm như hiện nay.

Sự vào cuộc nghiêm túc, trách nhiệm của các cấp, ngành, địa phương, cộng đồng trong việc tham gia và thực hiện giám sát các hoạt động BVMT sẽ tiếp tục tạo những chuyển biến tích cực trong việc gìn giữ môi trường cảnh quan tại các khu DTDT, trở thành nền tảng quan trọng để du lịch Quảng Ninh phát triển bền vững trong tương lai.