Trong xã hội ngày nay, chúng ta không khó để bắt gặp hình ảnh những người có thói ỷ lại vào người khác, vào hoàn cảnh, vào sự giúp đỡ của xã hội. Thói ỷ lại là khi con người không tự lực cánh sinh, không phát huy hết khả năng của bản thân, mà thay vào đó luôn trông chờ, dựa dẫm vào sự giúp đỡ của người khác hoặc vào yếu tố may mắn. Đây là một thói quen tiêu cực, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của cá nhân và cộng đồng.

Thói ỷ lại trước hết thể hiện ở việc thiếu tự chủ và tự lập. Những người có thói ỷ lại thường không có trách nhiệm với bản thân và cuộc sống của mình. Họ luôn tìm cách để "đẩy" trách nhiệm cho người khác, không tự mình đối diện với khó khăn, thử thách. Trong học tập, có những học sinh lười biếng, chỉ mong được người khác làm bài hộ hoặc sao chép ý tưởng, thay vì tự mình nghiên cứu, tìm tòi. Trong công việc, nhiều người thiếu sự chủ động, chỉ chờ đợi sự chỉ bảo, hướng dẫn mà không tự tìm cách cải thiện kỹ năng, năng lực của mình. Họ ngại khó, ngại khổ và thường xuyên tìm cách tránh né trách nhiệm.

Một biểu hiện rõ ràng khác của thói ỷ lại là sự phụ thuộc vào người khác hoặc vào hoàn cảnh. Nhiều người có quan điểm "người khác sẽ giúp mình", hoặc "may mắn sẽ đến". Họ chờ đợi những ân huệ từ xã hội mà không chủ động làm gì để thay đổi tình hình. Thậm chí, có người tin vào việc "thần thánh, bùa chú" sẽ mang lại cho mình may mắn, thay vì tự nỗ lực. Chính điều này khiến họ trở nên yếu đuối, thụ động và không phát huy được tiềm năng bản thân. Họ sống trong trạng thái "chờ đợi", thậm chí là "sống nhờ" vào người khác.

Thói ỷ lại không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn có thể làm hỏng cả một cộng đồng. Nếu mỗi cá nhân trong xã hội đều lười biếng, chỉ trông chờ vào sự giúp đỡ của người khác thì xã hội sẽ không thể phát triển. Một quốc gia muốn vươn lên, người dân phải tự lực cánh sinh, đoàn kết và cùng nhau vượt qua thử thách. Cả dân tộc phải biết dựa vào sức mình để phát triển kinh tế, khoa học, giáo dục và các lĩnh vực khác. Thói ỷ lại sẽ khiến chúng ta trở nên yếu đuối, không có sự sáng tạo và khát vọng tiến lên.

Thói ỷ lại còn dẫn đến sự thiếu trách nhiệm trong việc giải quyết các vấn đề xã hội. Chúng ta có thể thấy rất rõ tình trạng này trong những ngày tháng dịch bệnh Covid-19. Một bộ phận không nhỏ người dân đã lơ là, không chủ động trong việc tự bảo vệ sức khỏe bản thân, mà chỉ trông chờ vào các biện pháp của chính quyền. Điều này khiến cho dịch bệnh lây lan nhanh chóng và khó kiểm soát hơn. Trong công việc và trong các cuộc thi, nhiều người cũng ỷ lại vào các mối quan hệ, vào sự may mắn thay vì cố gắng, phấn đấu bằng sức lực và trí tuệ của chính mình.

Để khắc phục thói ỷ lại, mỗi cá nhân cần nhận thức được rằng, chỉ có tự lực cánh sinh mới mang lại thành công bền vững. Bản thân mỗi người cần phải chủ động trong mọi công việc, không chờ đợi sự giúp đỡ từ người khác mà phải tự tìm cách giải quyết vấn đề. Hơn nữa, mỗi người cần xây dựng cho mình tinh thần trách nhiệm, không đổ lỗi cho hoàn cảnh hay người khác khi gặp khó khăn. Đặc biệt, trong xã hội hiện đại, việc phát triển bản thân, nâng cao kiến thức và kỹ năng sẽ giúp mỗi người tự tin hơn, độc lập hơn, không còn phải phụ thuộc vào sự trợ giúp của người khác.

Ngoài ra, xã hội cũng cần có những biện pháp khuyến khích sự tự lập và tinh thần trách nhiệm của mỗi cá nhân. Các cơ quan, tổ chức có thể tổ chức các lớp học, chương trình giáo dục nhằm nâng cao ý thức tự lực cánh sinh trong giới trẻ, đồng thời lên án những hành động lười biếng, không chủ động. Cả cộng đồng phải chung tay xây dựng một môi trường khuyến khích sự nỗ lực và sáng tạo.

 Thói ỷ lại là một tật xấu, cản trở sự phát triển cá nhân và xã hội. Để xây dựng một xã hội văn minh, phát triển bền vững, mỗi cá nhân cần phải tự giác rèn luyện tính tự lập, chủ động trong mọi công việc. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng một xã hội giàu mạnh, vững chắc, và mỗi người đều có thể tự hào về chính mình.