Sự tích khăn đỏ và áo có dấu ấn

(Truyện cổ dân tộc Dao)

Ngày xưa có một cô gái rất đẹp. Nàng lại khéo tay, giỏi may vá thêu thùa. Nàng lấy chồng, chồng nàng là một chàng trai hiền lành, trung hậu. Đôi vợ chồng trẻ sống rất thuận hòa, hạnh phúc.

Trong nhà vợ chồng nàng nuôi một con chim nhỏ xinh, rất tinh khôn và hót cũng rất hay. Đó là chú chim mà vợ chồng nàng đã cứu thoát chết trong một trận bão núi khủng khiếp.

Một bữa, tên chúa đất đi rong chơi qua nhà đôi vợ chồng trẻ. Thấy nàng xinh đẹp, lão dừng lại, buông lời trêu ghẹo. Nàng cự tuyệt. Lão chúa đất tức giận, thét người nhà xô vào bắt nàng. Nàng chống cự không nổi. Chồng nàng và con chim cũng xông vào đều bị người nhà lão chúa đất đánh cho tơi bời.

Chúng cướp nàng đi mất. Lúc tỉnh dậy, chồng nàng chỉ còn thấy mỗi xác con chim, còn nhà cửa bị bầy đoàn lão chúa đất đốt phá trụi lủi.

Chàng uất ức đến quên đau đớn, lập tức chàng đi tìm vợ. Một ngày... hai ngày... rồi ba ngày... Vợ chàng vẫn biệt tăm tích. Chàng mệt mỏi, gục thiếp đi bên bờ suối. Bỗng một trận gió làm chàng hồi tỉnh. Chàng nghe văng vẳng trên không có tiếng người bảo: "Muốn cứu được vợ, hãy về chôn cất cho chim! Muốn cứu được vợ hãy về chôn cất cho chim!".

Chàng bèn theo lời, trở lại nhà. Xác con chim nhỏ còn đó. Chàng bèn xé vạt áo lành, gói xác chim, chôn cạnh gốc đào sau nhà.

Mùa xuân năm sau, chàng ngạc nhiên thấy con chim đã sống lại từ khi nào không rõ. Nó đang nhảy nhót hót vang trên các cành đào chi chít những hoa. Thấy chàng, con chim sà tới, lượn ba vòng trên đầu chàng, đoạn bay đi. Lát sau, con chim cắp về cho chàng một mảnh vải nhỏ thêu thùa rất đẹp. Nhìn đường kim mũi chỉ, chàng biết đó là do bàn tay vợ. Chàng ứa nước mắt, thấy rằng vợ đã đành chịu chết để giữ vẹn chữ trinh, và mảnh vải đó là vật cuối cùng nàng để lại cho chàng.

Con chim nhỏ hót bảo chàng:

Hãy mặc chiếc áo đã xé vạt kia, đính mảnh vải thêu vào sau lưng mà đi về phương bắc, chàng sẽ được gặp tiên ban phúc.

Chàng bèn theo lời chim.

Đường đi gian khổ, nhưng chàng không nản lòng. Một bữa giữa rừng già, chàng gặp một cụ già phúc hậu, đầu tóc bạc phơ, đang ngồi câu bên suối. Chàng hỏi thăm đường. Cụ già tươi cười hỏi:

- Tìm tiên làm gì?

Chàng bèn kể lại đầu đuôi mọi chuyện. Cụ già bèn trao cho chàng cây gậy trúc, bảo chàng cứ nhắm mắt lại mà đi. Chàng tuân lời. Vừa nhắm mắt lại, chàng đã thấy người bay bổng như chim. Khi dừng lại, vừa mở mắt, chàng đã thấy một ông tiên hiện ra trước mắt. Chàng vội quỳ xuống:

- Con đã vâng lời, chôn chim làm chim sống lại, nay theo lời chim, đi tìm người xin người ban phúc.

Tiên ông bèn vào động lấy "ấn nhà trời" ra đóng dấu vào mảnh vải thêu chàng đính sau lưng áo, đoạn dặn thêm:

- Con về kiếm vuông vải, nhuộm sao cho thực đỏ, đỏ trăm năm không phai, khi ấy vợ con mới về với con được.

Chàng lạy tạ tiên ông, đoạn trở lại nhà. Và chàng kiếm vải, nhuộm. Chàng nhuộm đi nhuộm lại, mấy tháng ròng rồi mà mầu vẫn cứ phai. Chàng buồn lắm nhưng không nản. Một bữa, chàng đang nhuộm, con chim từ đâu bay tới, hót bảo chàng:

- Lấy máu mà nhuộm, nhuộm đủ bảy ngày! Lấy máu mà nhuộm, nhuộm đủ bảy ngày!

Không cân nhắc, chàng liền chích máu đầu ngón tay nhuộm lại vải. Một ngày... Hai ngày... Ba ngày... máu chảy nhiều quá, chàng ngất lịm mà chiếc khăn chưa đủ đỏ.

Con chim đã đi gọi các loài chim bạn kiếm lá thuốc, rễ cây rừng cứu chữa cho chàng. Vừa hồi tỉnh, chàng đã lại cắt tay lấy thêm máu, quyết nhuộm khăn bằng đỏ, mầu đỏ trăm năm không phai nhạt.

Một ngày nữa... Hai ngày nữa... Ba ngày nữa... Rồi tới ngày thứ bảy... Chiếc khăn bỗng thắm đỏ và rực sáng lên như mặt trời. Giữa đám hào quang kỳ ảo ấy, vợ chàng hiện ra đẹp tươi hơn trước.

Từ đó, người Dao có tục nữ đội khăn mầu đỏ thắm, nam mặc áo sau lưng dính dấu "ấn nhà trời", và lưu truyền nhau câu chuyện của đôi vợ chồng chung thủy.